Bắc Bộ Phủ to�n những t�n Đầu Gấu, Sống v� t�m quanh bữa tiệc đầu l�u,
Ta c�i đầu - Cộng cỡi cổ, Ta đứng dậy - Cộng sụp đỗ

-------------------------------------------------------------------------------------------

HỒI K� thứ trưởng bộ ngoại giao Việt Cộng TRẦN QUANG CƠ

trich tu mang Lich Su Viet - Friday, 27-Aug-2004

Từ đầu năm nay, giới c�n bộ Bộ ngoại giao rồi giới tr� thức trong nước đ� chuyền tay nhau tập hồi k� Hồi ức v� Suy nghĩ của �ng Trần Quang Cơ, nguy�n thứ trưởng ngoại giao. T�c giả l�m việc ở Bộ ngoại giao từ năm 1954. Năm 1968 �ng tham gia Hội nghị Paris (68-73), cuộc đ�m ph�n về b�nh thường ho� quan hệ với Mĩ (75-78) v� c�c cuộc thương lượng giải quyết vấn đề Campuchia (thập ni�n 80-90). Năm 1991, được đề nghị l�m bộ trưởng ngoại giao thay thế �ng Nguyễn Cơ Thạch, �ng viện l� do ��sức khoẻ�� để từ chối. Cuối năm 1993, �ng xin r�t khỏi Ban chấp h�nh Trung ương Đảng.

Đ�y l� một chứng từ rất quan trọng về quan hệ đối ngoại của Việt Nam trong một giai đoạn kh� khăn, đồng thời về những bất đồng trong nội bộ l�nh đạo ĐCSVN. Hai chương ch�ng t�i tr�ch đăng dưới đ�y cho thấy tr�ch nhiệm nặng nề của c�c �ng Nguyễn Văn Linh v� L� Đức Anh v�o đầu thập ni�n 1990 trong quan hệ với Bắc Kinh v� việc giải quyết vấn đề Campuchia.Tập hồi k� 82 trang (khổ A4, viết xong lần thứ nhất năm 2001, ho�n th�nh th�ng 5-2003) n�y tất nhi�n chưa được xuất bản c�ng khai. Với nội dung phong ph�, ch�nh x�c v� trung thực, n� cung cấp những th�ng tin qu� hiếm về những vấn đề Việt Nam đương đại. Ch�ng t�i sẽ c� dịp trở lại t�c phẩm n�y.

Cuộc gặp cấp cao Việt � Trung tại Th�nh Đ�Ng�y 29.8.90, đại sứ Trương Đức Duy xin gặp gấp Tổng B� Thư Nguyễn Văn Linh v� Thủ tướng Đỗ Mười chuyển th�ng điệp của Tổng B� Thư Giang Trạch D�n v� Thủ tướng L� Bằng mời TBT Nguyễn Văn Linh, Thủ tướng Đỗ Mười v� Cố vấn Phạm Văn Đồng sang Th�nh Đ� [Chengdu], thủ phủ tỉnh Tứ Xuy�n [Xichuan], Trung Quốc ng�y 3.9.90 để hội đ�m b� mật về vấn đề Campuchia v� vấn đề b�nh thường ho� quan hệ hai nước. Trương n�i mập mờ l� Đặng Tiểu B�nh c� thể gặp anh T�. Trung Quốc c�n lấy cớ ở Bắc Kinh đang bận chuẩn bị tổ chức ASIAD (� Vận hội) n�n kh�ng gặp cấp cao Việt Nam ở thủ đ� Bắc Kinh được v� kh� giữ được b� mật, m� gặp ở Th�nh Đ�.

Đ�y quả l� một sự chuyển biến đột ngột của ph�a Trung Quốc. Trước đ�y Trung Quốc n�i kh�ng chỉ sau khi giải quyết xong vấn đề Campuchia mới gặp cấp cao ta v� mới b�n vấn đề b�nh thường ho� quan hệ. Năm ng�y trước � ng�y 24.8.90 � Trung Quốc c�n b�c bỏ việc gặp cấp cao, nay lại mời ta gặp cấp cao trong một thời hạn rất gấp v� đồng � cấp cao sẽ n�i chuyện về cả hai vấn đề Campuchia v� vấn đề b�nh thường ho� quan hệ.

Th�i độ � thiện ch� � gấp g�p như vậy của Bắc Kinh kh�ng phải tự nhi�n m� c�. N� c� những nguy�n nh�n s�u xa v� nh�n tố bức b�ch�:

a. Tất cả những hoạt động đối ngoại v� đối nội của Trung Quốc trong hơn 10 năm qua khẳng định chiến lược nhất qu�n của họ l� ki�n quyết thực hiện ��4 hiện đại��, biến Trung Quốc th�nh một cường quốc h�ng đầu tr�n thế giới, đồng thời x�c định vị tr� nước lớn của m�nh trước hết ở Đ�ng Nam � v� ch�u � - Th�i B�nh Dương. V� lợi �ch chiến lược đ�, Trung Quốc ki�n tr� tranh thủ Mỹ, Nhật, phương T�y, đồng thời b�nh thường ho� quan hệ với Li�n X�. Nhưng sau hơn 10 năm cải c�ch v� mở cửa, t�nh h�nh ch�nh trị, x� hội v� kinh tế của Trung Quốc rất kh� khăn. Sau sự kiện Thi�n An M�n, mục ti�u chiến lược đ� đang bị đe doạ nghi�m trọng. Về đối ngoại, bị Mỹ, Nhật v� phương T�y thi h�nh cấm vận. Trong khi đ�, qu� tr�nh cải thiện quan hệ Mỹ-X� tiến triển rất nhanh. X�-Mỹ hợp t�c chặt chẽ giải quyết c�c vấn đề thế giới v� khu vực kh�ng kể đến vai tr� của Trung Quốc. Ngay trong vấn đề Campuchia, vai tr� Trung Quốc cũng bị lấn �t (X�-Mỹ tiếp x�c trao đổi chặt chẽ về vấn đề Campuchia, cuộc gặp Sihanouk � Hun Xen ở Tokyo l� do sự d�n xếp của Mỹ, Nhật v� Th�i, ngo�i � muốn của Trung Quốc). Phương T�y tiếp tục đ�i Trung Quốc thực hiện d�n chủ v� giải quyết vấn đề Campuchia tr�n cơ sở kiềm chế Khmer Đỏ.

b. Chuyến đi Đ�ng Nam � của L� Bằng (6-13.8.90) nằm trong y�u cầu chiến lược của Trung Quốc tranh thủ ho�n cảnh quốc tế ho� b�nh để thực hiện ��4 hiện đại��, diễn ra trong bối cảnh li�n minh Trung Quốc x�y dựng ở Đ�ng Nam � trong 10 năm qua để chống Việt Nam đang tan vỡ sau khi Việt Nam r�t qu�n khỏi Campuchia v� sau khi Mỹ đ� điều chỉnh ch�nh s�ch. Cuộc đi thăm của L� đ� bộc lộ những điểm đồng v� bất đồng giữa Trung Quốc v� c�c nước ASEAN. C�c nước ASEAN vẫn rất lo ngại l� do b�nh trướng của Trung Quốc. Trung Quốc buộc phải cam kết nội bộ c�c nước trong khu vực, ủng hộ c�c đảng cộng sản v� vấn đề Hoa kiều, tuy�n bố sẵn s�ng thương lượng v� hợp t�c về vấn đề Trường Sa. Tiếp tục đối đầu với Việt Nam kh�ng c�n ph� hợp với ch�nh s�ch Đ�ng Nam � của Trung Quốc l�c n�y nữa.

c. Sau khi Việt Nam đ� ho�n tất việc r�t qu�n khỏi Campuchia, c�c nước phương T�y, Mỹ, Nhật, ASEAN đi v�o cải thiện quan hệ với ta theo hướng kh�ng c� lợi cho t�nh to�n của Trung Quốc ở Đ�ng Nam �. Trước t�nh h�nh đ�, Trung Quốc kh�ng muốn chậm ch�n.

d. Về thời điểm�: trong cuộc họp ng�y 27 v� 28.8.90 tại Nữu Ước, P5 đ� thoả thuận văn kiện khung về giải ph�p to�n bộ cho vấn đề Campuchia (gồm c�c vấn đề�: c�c lực lượng vũ trang Campuchia, tổng tuyển cử dưới sự bảo trợ của LHQ, nh�n quyền v� bảo đảm quốc tế đối với thể chế tương lai của Campuchia). Văn kiện về nh�n quyền kh�ng đề cập trực tiếp đến vấn đề diệt chủng, chỉ n�i Campuchia sẽ ��kh�ng trở lại ch�nh s�ch v� h�nh động trong qu� khứ��. C�n Trung Quốc buộc phải nh�n nhượng kh�ng c�n đ�i lập ch�nh phủ li�n hiệp 4 b�n ngang nhau, phải chấp nhận vai tr� lớn của LHQ. P5 thoả thuận lịch giải quyết vấn đề Campuchia�: trong tuần từ 3.9 đến 9.9 họp c�c b�n Campuchia ở Jakarta để lập SNC trước phi�n họp Đại hội đồng LHQ, tiếp đ� họp mở rộng với c�c nước trong khu vực (c� Trung Quốc), đến khoảng th�ng 10-11.90 họp uỷ ban Phối hợp Hội nghị Paris về Campuchia để soạn thảo Hiệp định tr�n cơ sở văn kiện khung do P5 vạch ra, c�c ngoại trưởng k� Hiệp định�; 15 nước trong Hội đồng Bảo An th�ng qua. Trung Quốc đặt cuộc gặp cấp cao Trung-Việt trong c�i khung thời gian n�y. Tuy nhi�n Bắc Kinh giấu kh�ng cho ta biết g� về những thoả thuận giữa họ v� c�c ư�ớc lớn trong Hội đồng bảo an, mặt kh�c cũng giữ k�n cuộc hẹn gặp ta ở Th�nh Đ� v� kh�ng muốn l�m cho phương T�y v� ASEAN lo ngại khả năng đo�n kết hợp t�c giữa Trung Quốc v� Việt Nam.Ng�y 30.8.90, Bộ Ch�nh trị họp b�n về việc gặp l�nh đạo Trung Quốc. Anh Linh n�u � kiến l� sẽ b�n hợp t�c với Trung Quốc để bảo vệ chủ nghĩa x� hội chống đế quốc, v� hợp t�c giữa Phnom Penh v� Khmer Đỏ để giải quyết vấn đề Campuchia, mặc d� trước đ� Bộ Ngoại Giao đ� tr�nh b�y đề �n n�u r� l� rất �t khả năng thực hiện phương �n n�y v� phương hướng chiến lược của Trung Quốc vẫn l� tranh thủ phương T�y phục vụ ��4 hiện đại��. Anh L� Đức Anh bổ sung � anh Linh�: ��Phải n�i về ho� hợp d�n tộc thực sự ở Campuchia. Nếu kh�ng c� Pol Pot th� vẫn tiếp tục chiến tranh �. Anh V� Ch� C�ng kh�ng đồng �, n�i�: ��Trung Quốc sẽ kh�ng nghe ta về hợp t�c bảo vệ chủ nghĩa x� hội. Trung Quốc muốn tranh thủ phương T�y��.

Anh Thạch cảnh gi�c : � Vẫn c� 3 khả năng về quan hệ giữa ta v� Trung Quốc, kh�ng phải chỉ l� khả năng tốt cả. Dự kiến Trung Quốc sẽ n�u c�ng thức ��SNC 6+2+2+2�� để nhấn r� l� c� 4 b�n Campuchia (trong đ� Khmer đỏ l� 1 b�n), xo� vấn đề diệt chủng...� Sự thực sau n�y cho thấy Trung Quốc c�n đ�i cao hơn thế�!Ng�y 2.9.90, ba đồng ch� l�nh đạo cao cấp của ta đến Th�nh Đ� đ�ng hẹn. Th�p t�ng c� Hồng H� - Ch�nh Văn ph�ng Trung ương, Ho�ng B�ch Sơn - Trưởng ban Đối ngoại, v� Đinh Nho Li�m � Thứ trưởng Bộ Ngoại Giao. Đ�ng ch� � l� trong đo�n kh�ng c� bộ trưởng ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch.

Sau 2 ng�y n�i chuyện (3-4.9.90), kết quả được ghi lại trong một văn bản gọi l� ��Bi�n bản t�m tắt�� gồm 8 điểm. Khi nghi�n cứu bi�n bản 8 điểm đ�, ch�ng t�i nhận thấy c� tới 7 điểm n�i về vấn đề Campuchia, chỉ c� 1 điểm n�i về cải thiện quan hệ giữa hai nước m� thực chất chỉ l� nhắc lại lập trường cũ Trung Quốc gắn việc giải quyết vấn đề Campuchia với b�nh thường ho� quan hệ giữa Việt Nam v� Trung Quốc. Trong 7 điểm về Campuchia, 2 điểm l� những điểm c� t�nh chất chung về mặt quốc tế m� 2 b�n đang c�n tranh c�i (giải ph�p ch�nh trị to�n diện cho vấn đề Campuchia�; r�t hết qu�n Việt Nam ở Campuchia c� dẫn chứng), c�n 5 điểm th� ho�n to�n l� đ�p ứng y�u cầu của Trung Quốc. Kh�ng c� điểm n�o theo y�u cầu của ta cả. Trong bản thoả thuận, vấn đề nổi cộm nhất l� điểm 5 về việc th�nh lập SNC.

L�nh đạo ta đ� thoả thuận dễ d�ng, kh�ng do dự (!), c�ng thức ��6+2+2+2+1�� (ph�a Phnom Penh 6 người ; ph�a � 3 ph�i � 7 người ; 2 của Khmer đỏ, 2 của ph�i Son San, 2 của ph�i Sihanouk v� bản th�n Sihanouk) m� Từ Đ�n T�n vừa đưa ra ở H� Nội v� bị t�i b�c. C�ng thức n�y bất lợi cho Phnom Penh, với c�ng thức ��6+6�� hay ��6+2+2+2��, tức l� hai b�n c� số người ngang nhau m� Sihanouk v� Hun Xen đ� thoả thuận ở Tokyo.

Về s�ng kiến � giải ph�p Đỏ � cho vấn đề Campuchia m� l�nh đạo ta đưa ra, tưởng như ph�a Trung Quốc sẽ nhiệt liệt hoan ng�nh, song L� Bằng đ� b�c đi�: ��C�c đồng ch� n�i cần thực hiện 2 đảng cộng sản hợp t�c với nhau để ph�t huy hơn nữa. T�i đồng � một phần v� kh�ng đồng � một phần. Bốn b�n Campuchia, x�t về lực lượng qu�n sự v� ch�nh quyền, mạnh nhất l� hai đảng cộng sản, c� vai tr� nhiều hơn. Nhưng phần t�i kh�ng đồng � l� ở Campuchia kh�ng chỉ c� hai đảng cộng sản m� c�n c� c�c thế lực kh�c l� lực lượng của Sihanouk v� lực lượng của Son San. Lực lượng của họ kh�ng lớn lắm nhưng họ được quốc tế ủng hộ. B�i x�ch họ th� c� lập SNC, kh�ng thể đo�n kết Campuchia. Cần phải để cho hai b�n kia ph�t huy t�c dụng ở Campuchia��. V� Giang Trạch D�n c�ng n�i th�m : ��C�c nước phương T�y rất ch� � tới quan hệ của ch�ng ta. C�c đồng ch� đến đ�y, cho đến nay c�c nước kh�ng ai biết, cũng kh�ng cho c�c b�n Campuchia biết. Ch�ng t�i cảnh gi�c vấn đề n�y. Họ cho rằng Việt nam XHCN, Trung Quốc XHCN đều do Đảng Cộng sản l�nh đạo, họp với nhau b�n c�i g� đ�y ? V� vậy ch�ng t�i giữ k�n chuyến đi n�y. T�nh h�nh quốc tế hiện nay nếu để hai đảng cộng sản bắt tay nhau l� s�ch lược kh�ng lợi cho ch�ng ta��.

Th�nh Đ� l� th�nh c�ng hay l� thất bại của ta ?Ngay say khi ở Th�nh Đ� về, ng�y 5.9.90 anh Linh v� anh Mười, c� th�m anh Thạch v� L� Đức Anh, đ� bay sang Phnom Penh th�ng b�o lại với Bộ Ch�nh trị Campuchia nội dung cuộc gặp gỡ cấp cao Việt-Trung. Để th�m sức thuyết phục Phnom Penh nhận Thoả thuận Th�nh Đ�, anh Linh n�i với l�nh đạo Campuchia : ��Phải thấy giữa Trung Quốc v� đế quốc cũng c� m�u thuẫn trong vấn đề Campuchia. Ta phải c� s�ch lược lợi dụng m�u thuẫn n�y. Đừng đấu tranh với Trung Quốc đến mức x� đẩy họ bắt tay chặt chẽ với đế quốc��. Lập luận n�y được L� Đức Anh mở rộng th�m�: ��Mỹ v� phương T�y muốn cơ hội n�y để xo� cộng sản. N� đang xo� ở Đ�ng �u. N� tuy�n bố l� xo� cộng sản tr�n to�n thế giới. R� r�ng n� l� kẻ th� trực tiếp v� nguy hiểm. Ta phải t�m đồng minh. Đồng minh n�y l� Trung Quốc.�Nhưng c�u trả lời của Heng Somrin, thay mặt cho l�nh đạo Campuchia, vẫn l�: ��Phải giữ nguy�n tắc kh�ng can thiệp v�o c�ng việc nội bộ của ch�ng ta. Những vấn đề nội bộ li�n quan đến chủ quyền CPC phải do c�c b�n CPC giải quyết �. Về � giải ph�p Đỏ �, Phnom Penh nhận định�: ��Trung Quốc kh�ng muốn hai ph�i cộng sản ở Campuchia hợp t�c với nhau g�y phức tạp cho quan hệ của họ với Sihanouk v� với phương T�y. V� vậy ch�ng t�i thấy rằng kh� c� thể thực hiện � giải ph�p Đỏ � v� � giải ph�p Đỏ � tr�i với lợi �ch của Trung Quốc��. Mặc d� ban l�nh đạo Campuchia đ� x�c định r� th�i độ như vậy, song L� Đức Anh vẫn cứ cố thuyết phục Bạn : � Ta n�i ��giải ph�p Đỏ� nhưng đ� l� � giải ph�p Hồng �, vừa xanh vừa đỏ. Trước mắt kh�ng l�m được nhưng phải ki�n tr�. Ta l�m bằng nhiều con đường, l�m bằng thực tế. C�c đồng ch� cần t�m nhiều con đường tiếp x�c với Khmer Đỏ. Vấn đề tranh thủ Khmer Đỏ l� vấn đề s�ch lược mang t�nh chiến lược� N�n ki�n tr� t�m c�ch li�n minh với Trung Quốc, k�o Khmer Đỏ trở về� Ta đừng n�i với Trung Quốc l� l�m ��giải ph�p Đỏ��, nhưng ta thực hiện ��giải ph�p Đỏ�� ; c� đỏ c� xanh�nhưng thực tế l� hợp t�c hai lực lượng cộng sản �.

-- Khao Khat Cho VN Duoc Tu Do (khao_khat_cho_vn_duoc_tu_do@yahoo.com), August 29, 2004

Answers

Response to HỒI KÝ thứ trưởng bộ ngoại giao Việt Cộng TRẦN QUANG CƠ

Tiep Theo

Nguyễn văn Linh bồi th�m : � Xin c�c đồng ch� ch� � lợi dụng m�u thuẫn, đừng bỏ lỡ thời cơ. Trung Quốc muốn đi với Mỹ, nhưng Mỹ �p Trung Quốc n�n Trung Quốc cũng muốn c� quan hệ tốt với L�o, Việt Nam v� Campuchia. Nếu ta c� s�ch lược tốt th� ta c� giải ph�p Đỏ.

�Theo b�o c�o của đại sứ Ng� Điền, th�i độ của bạn Campuchia đối với ta từ sau Th�nh Đ� c� đổi kh�c. Về c�ng khai, bạn cố tr�nh tỏ ra bị lệ thuộc v�o Việt Nam. Tr�n cơ sở t�nh to�n về lợi �ch của m�nh, bạn tự quyết định lấy đối s�ch, kh�ng trao đổi trước với ta, hoặc quyết định tr�i với sự gợi � của ta tr�n nhiều việc.Nh�n lại, trong cuộc gặp Th�nh Đ�, ta đ� mắc lỡm với Trung Quốc �t nhất tr�n 3 điểm :

* Trung Quốc n�i cuộc gặp Th�nh Đ� sẽ đ�m ph�n cả vấn đề Campuchia v� vấn đề b�nh thường ho� quan hệ, nhưng thực tế chỉ b�n vấn đề Campuchia, c�n vấn đề b�nh thường ho� quan hệ hai nước Trung Quốc vẫn nhắc lại lập trường cũ l� c� giải quyết vấn đề Campuchia mới n�i đến chuyện b�nh thường ho� quan hệ hai nước ;

* Trung Quốc n�i mập mờ l� Đặng Tiểu B�nh c� thể gặp cố vấn Phạm Văn Đồng, nhưng đ� chỉ l� c�i � mồi � để k�o anh Đồng tham gia gặp gỡ cấp cao.

* Trung Quốc n�i giữ b� mật việc gặp cấp cao hai nước, nhưng ngay sau cuộc gặp hầu như tất cả c�c nước đ� được ph�a Trung Quốc trực tiếp hay gi�n tiếp th�ng b�o nội dung chi tiết bản thoả thuận Th�nh Đ� theo hướng bất lợi cho ta.Ng�y 7.9.90 Bộ ch�nh trị đ� họp thảo luận về kết quả cuộc gặp cấp cao Việt-Trung v� cuộc gặp cấp cao Việt- Campuchia sau đ�, v� quyết định ngay h�m sau Đỗ Mười gặp đại sứ Trung Quốc th�ng b�o lại lập trường của Campuchia ; đồng thời th�ng b�o với Li�n X�, L�o như đ� th�ng b�o với Campuchia. Nếu c� ai hỏi về c�ng thức � 6+2+2+2+1 �, n�i kh�ng biết.Nhưng B�o Bangkok Post ng�y 19.9.90 trong b�i của Chuchart Kangwaan đ� c�ng khai ho� bản Thoả thuận Th�nh Đ�, viết r� Việt Nam đ� đồng � với Trung Quốc về th�nh phần SNC của Campuchia sẽ gồm 6 người của Nh� nước Campuchia, 2 của Khmer đỏ, 2 của ph�i Son San, 2 của ph�i Sihanouk, th�nh vi�n thứ 13 l� Ho�ng th�n Sihanouk giữ chức Chủ tịch Hội đồng. Tạp ch� Kinh tế Viễn Đ�ng (FEER) số 4/10 (10.10.90) đăng b�i Củ c�-rốt v� c�i gậy viết về cuộc gặp gỡ cấp cao Trung-Việt ở Th�nh Đ� giữa Tổng B� Thư Đảng v� Thủ tướng hai nước, cho biết hai b�n đ� thoả thu�n c�ng thức � 6+6+1 � về việc lập SNC. Ph�a Việt Nam c� nhượng bộ nhiều hơn. Việc Ngoại trưởng hai nước kh�ng dự họp cấp cao l� đ�ng ch� �. B�n trong, Trung Quốc n�i họ coi �ng Thạch l� người c� quan điểm cứng rắn về vấn đề Campuchia cũng như đối với Trung Quốc. Ng�y 12.10.90, nh� b�o Nayan Chanda n�i với anh Thạch : � Trung Quốc đang tuy�n truyền rộng r�i l� l�nh đạo Việt Nam đ�nh lừa mọi người, họ k� kết với l�nh đạo Trung Quốc về th�nh phần SNC nhưng đ� kh�ng thực hiện thoả thuận cấp cao Việt-Trung. Việt Nam lại c�n x�i dục ch�nh quyền Phnom Penh chống việc bầu Sihanouk l�m chủ tịch SNC v� đưa ra hết điều kiện n�y đến điều kiện kh�c.� Ng�y 5.10.90, anh Nguyễn Cơ Thạch gặp Ngoại trưởng Mỹ Baker. Baker cho biết l� sau khi cuộc họp c�c b�n Campuchia ở Bangkok vừa qua thất bại, Trung Quốc rất bất b�nh với l�nh đạo Việt Nam. Trung Quốc cho rằng l�nh đạo cấp cao của Việt Nam đ� ho�n to�n đồng � với đề nghị của Trung Quốc về con số 13 th�nh vi�n của SNC nhưng lại n�i với Phnom Penh l� c�ng thức đ� l� � kiến ri�ng của Trung Quốc, đ� kh�ng l�m g� để th�c đẩy Phnom Penh thực hiện thoả thuận giữa cấp cao hai nước. Kh�ng thể tin được ngay cả l�nh đạo cấp cao nhất của Việt Nam cũng như Bộ Ngoại giao Việt Nam. Baker c�n n�i rằng Trung Quốc đ� b�c bỏ đề nghị của l�nh đạo cấp cao nhất của Việt Nam l� Việt Nam v� Trung Quốc đo�n kết bảo vệ CNXH chống �m mưu của đế quốc Mỹ xo� bỏ CNXH cũng như đề nghị của Việt Nam về giải ph�p dựa tr�n li�n minh giữa Phnom Penh v� Pol Pot.C�n L� Bằng trong khi trả lời phỏng vấn của Paisai Sricharatchang, ph�ng vi�n tờ Bangkok Post tại Bắc Kinh, ng�y 24.10.90, đ� x�c nhận c� một cuộc gặp b� mật giữa l�nh đạo Trung Quốc v� Việt Nam hồi đầu th�ng 9 v� cho biết kết quả cuộc gặp đ� được phản ảnh qua cuộc họp giữa c�c b�n Campuchia ng�y 10.9.90 tại Jakarta. Trong khi n�i kh�ng biết chắc ph�a Việt Nam đ� cố gắng thuyết phục Phnom Penh đến đ�u, L� nhận định l� H� Nội chắc chưa l�m đủ mức. Điều đ� c� thể thấy được qua việc Phnom Penh đ� c� � một th�i độ thiếu hợp t�c �.

Sở dĩ ta dễ d�ng bị mắc lừa ở Th�nh Đ� l� v� ch�nh ta đ� tự lừa ta. Ta đ� tự tạo ra ảo tưởng l� Trung Quốc sẽ giương cao ngọn cờ CNXH, thay thế cho Li�n X� l�m chỗ dựa vững chắc cho c�ch mạng Việt Nam v� chủ nghĩa x� hội thế giới, chống lại hiểm hoạ � diễn biễn ho� b�nh � của chủ nghĩa đế quốc do Mỹ đứng đầu. Tư tưởng đ� đ� dẫn đến sai lầm Th�nh Đ� cũng như sai lầm � giải ph�p Đỏ �.

Sau Th�nh Đ�, trong Bộ Ch�nh trị đ� c� nhiều � kiến b�n c�i về chuyến đi n�y. Song m�i đến trước Đại hội VII, khi Bộ Ch�nh trị họp (15-17.5.91) thảo luận bản dự thảo B�o c�o về t�nh h�nh thế giới v� việc thực hiện đường lối đối ngoại của Đại hội VI v� phương hướng tới, cuộc gặp cấp cao Việt Nam - Trung Quốc ở Th�nh Đ� mới lại được đề cập tới khi bản dự thảo b�o c�o của Bộ Ngoại Giao c� c�u � c� một số việc l�m kh�ng đ�ng với c�c Nghị quyết của Bộ Ch�nh trị về vấn đề Campuchia �. Cuộc họp n�y đầy đủ Tổng B� Thư Nguyễn văn Linh, c�c cố vấn Phạm văn Đồng, V� Ch� C�ng, c�c uỷ vi�n BCT Đỗ Mười, V� Văn Kiệt, Nguyễn Cơ Thạch, L� Đức Anh, Mai Ch� Thọ, Nguyễn Đức T�m, Đ�o Duy T�ng, Đồng Sĩ Nguy�n, Đo�n Khu�, Nguyễn Thanh B�nh.

Anh T� n�i : � C� thời giờ v� c� cơ hội đem ra kiểm điểm những việc vừa qua để nhận định s�u sắc th� tốt th�i. Sau chuyến đi Th�nh Đ�, t�i vẫn �n hận về th�i độ của m�nh. N�i l� tự kiểm điểm th� tự kiểm điểm. T�i �n hận l� ở hai chỗ. L�c ở Th�nh Đ�, khi b�n đến vấn đề Campuchia, người n�i l� anh Linh. Anh Linh n�i đến phương �n ho� giải d�n tộc Campuchia. Sau đ� L� Bằng tr�nh b�y phương �n � 6+2+2+2+1 � m� Từ Đ�n T�n khi đ�m ph�n với anh Cơ ở H� Nội đ� �p ta nhận song ta b�c. Anh Linh đ� đồng � (n�i kh�ng c� vấn đề). L�c đ� c� lẽ do thấy th�i độ của t�i, Giang mời t�i n�i. T�i n�i : t�i kh�ng nghĩ phương �n 13 n�y l� hay, � t�i n�i l� kh�ng c�ng bằng... T�i �n hận l� lẽ ra sau đ� đo�n ta n�n hội � lại sau bữa tiệc buổi tối. Nhưng t�i kh�ng nghĩ ra, chỉ ph�n v�n. S�ng sớm h�m sau, mấy anh b�n Ban Đối Ngoại v� anh Hồng H� n�i nhỏ với t�i l� cốt sao tranh thủ được nguy�n tắc � consensus � (nhất tr�), c�n con số kh�ng quan trọng. T�i nghe hơi y�n t�m nhưng vẫn nghĩ c� hội � vẫn hơn. Sau đ�, Trung Quốc đưa k� bản thoả thuận c� n�i đến con số 13� T�i ph�n v�n muốn được biết nội dung trước khi ta hạ b�t k�. Nếu như đo�n ta trao đổi với nhau sau phi�n họp đầu, sau khi L� Bằng đưa ra c�ng thức 6+2+2+2+1 th� ta c� thể c� c�ch b�n th�m với họ. Hai l� trước khi k� văn bản do chuy�n vi�n hai b�n thoả thuận, c�c đồng ch� l�nh đạo cần xem lại v� b�n bạc xem c� thể th�m bớt g� trước khi k�. Nghĩ lại, khi họ mời Tổng B� Thư, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ta sang gặp Tổng B� Thư, Chủ tịch Quốc vụ viện, lại mời th�m t�i. T�i kh� bất ngờ, kh�ng chuẩn bị kỹ. Anh Mười cho l� họ mời rất trang trọng, cơ hội lớn, n�n đi. Nhưng đi để rồi k� một văn bản m� ta kh�ng lường trước hậu quả về phản ứng của Bạn Campuchia, rất gay gắt. T�i hiểu l� Bạn kh� bất b�nh, thậm ch� l� uất nhau. Cho ta l� l�m sau lưng, c� hại cho người ta.�Anh Linh : � Anh T� nhớ lại xem. Kh�ng phải t�i đồng �, t�i chỉ n�i ta nghi�n cứu xem x�t v� cuối c�ng đặt vấn đề th�ng b�o lại Campuchia� B�y giờ t�i vẫn nghĩ thế l� đ�ng. T�i kh�ng thấy �n hận về việc m�nh chấp nhận phương �n 13� Vấn đề Campuchia d�nh đến Trung Quốc v� Mỹ. Phải t�nh đến chiến lược v� s�ch lược. Phải tiếp tục l�m việc với Campuchia về chiến lược, phải c� nhiều biện ph�p l�m cho bạn thấy �m mưu của đế quốc Mỹ chống ph� chủ nghĩa x� hội ở ch�u �, cả ở Cuba. N� đ� ph� Trung Quốc qua vụ Thi�n An M�n rồi, nay chuyển sang ph� ta� Trung Quốc muốn th�ng qua Khmer Đỏ nắm Campuchia. Song d� b�nh trướng thế n�o th� Trung Quốc vẫn l� một nước x� hội chủ nghĩa.�Anh Thạch : � Về chuyện Th�nh Đ�, Trung Quốc đ� đưa cả băng ghi �m cuộc n�i chuyện với l�nh đạo ta ở Th�nh Đ� cho Phnom Penh. Hun Xen n�i l� trong bi�n bản viết l� � hai b�n đồng � th�ng b�o cho Campuchia phương �n 6+2+2+2+1� nhưng băng ghi �m lại ghi r� anh Linh n�i l� � kh�ng c� vấn đề g� �.

T�i xin tr�nh b�y để c�c anh hiểu nguy�n do con số 13 l� từ đ�u. Tại Tokyo th�ng 6.90, Sihanouk v� Hun Xen đ� thoả thuận th�nh phần SNC gồm hai b�n ngang nhau = 6+6. Từ Đ�n T�n sang H� Nội, �p ta nhận c�ng thức 6+2+2+2+1 kh�ng được. Đến cuộc gặp Th�nh Đ�, Trung Quốc lại đưa ra. Khi ta sang Phnom Penh để thuyết phục bạn nhận con số 13 với nguy�n tắc l�m việc consensus trong SNC, anh Hun Xen n�i ri�ng với t�i : ch�ng t�i thắng m� phải nhận số người �t hơn b�n kia (b�n ta 6, b�n kia 7) th� mang tiếng Campuchia bị Việt nam v� Trung Quốc �p. Như vậy, d� l� consensus cũng kh�ng thể thuyết phục nh�n d�n Campuchia được. Chỉ c� thể nhận 12 hoặc 14 th�nh vi�n trong Hội đồng D�n tộc Tối cao. Phải n�i l� Phnom Penh thắc mắc nhiều với ta. Li�n X�, Anh, Ph�p, Nhật, Mỹ đều cho ta biết l� Trung Quốc đ� th�ng b�o cho họ đầy đủ về Thoả thuận Th�nh Đ� v� n�i với họ l� l�nh đạo Việt Nam kh�ng đ�ng tin cậy. Trung Quốc đ� sử dụng Th�nh Đ� để ph� quan hệ của ta với c�c nước v� chia rẽ nội bộ ta��H�m sau, Bộ Ch�nh trị họp tiếp, anh Mười n�i : � Ta t�n th�nh Sihanouk l�m chủ tịch Hội đồng D�n tộc Tối cao, Hun Xen l�m ph� chủ tịch, lấy nhất tr� trong Hội đồng D�n tộc Tối cao l�m nguy�n tắc. Đ�y kh�ng phải l� một nh�n nhượng� Nếu c� anh Thạch đi Thanh Đ� th� tốt hơn��Anh T� : � Vấn đề chủ yếu kh�ng phải l� th�i độ của ta ở Th�nh Đ� như anh Mười n�i, m� l� kết quả v� t�c động đến bạn Campuchia đ�nh gi� ta như thế n�o ? Ở Th�nh Đ�, điều ta l�m c� thể chứng minh được nhưng Cam-puchia cho l� ta giải quyết tr�n lưng họ. V� vậy m� t�i �n hận. T�i �n hận l� về sau n�y sẽ để lại hậu quả.�Anh Mười : � Với tinh thần một người cộng sản, t�i cho l� ta kh�ng sai. Ban Campuchia nghĩ g� về ta l� quyền của họ. Với tinh thần một người cộng sản, ta kh�ng bao giờ vi phạm chủ quyền của bạn.�Anh Thạch : � Họp Bộ Ch�nh trị để kiểm điểm, t�i xin được n�i thẳng. C� phải khi đi Th�nh Đ� về, anh Đỗ Mười c� n�i với t�i l� hai �ng anh nhận hơi sớm. Anh Linh nhận c�ng thức 13 v� anh T� nhận consensus (nguy�n tắc nhất tr�) � .

Anh V� Văn Kiệt : � Trong th�m t�m t�i, t�i kh�ng đồng � c� anh T� trong đo�n đi Th�nh Đ�. Nếu c� gặp anh Đặng th� anh T� đi l� đ�ng. T�i n�i thẳng l� t�i x�t xa khi biết anh T� đi c�ng anh Linh v� anh Mười chỉ để gặp Giang v� L�, kh�ng c� Đặng. M�nh bị n� lừa nhiều c�i qu�. T�i nghĩ Trung Quốc chuy�n l� cạm bẫy.�Vốn l� người điềm đạm, song anh T� c� l�c đ� phải ph�t biểu : � M�nh hớ, m�nh dại rồi m� c�n n�i sự nghiệp c�ch mạng l� tr�n hết, c�n được hay kh�ng th� kh�ng sao. C�ng lắm l� n�i c�i đ�, nhưng t�i kh�ng nghĩ như vậy l� thượng s�ch. T�i kh�ng nghĩ người l�nh đạo n�n l�m như vậy.�Thoả thuận Việt Nam - Trung Quốc ở Th�nh Đ� đ�ng như anh T� lo ngại đ� để lại một ấn tượng kh�ng dễ qu�n đối với Phnom Penh. Trong phi�n họp Quốc hội Campuchia ng�y 28.2.91, Hun Xen ph�t biểu : � Như c�c đại biểu đ� biết, vấn đề SNC n�y rất phức tạp. Ch�ng ta phải đấu tranh khắc phục v� l�m thất bại �m mưu của kẻ th� nhưng bọn ủng hộ ch�ng kh�ng đ�u. Mặc d� Hội đồng đ� được th�nh lập tr�n cơ sở 2 b�n b�nh đẳng nhưng người ta vẫn muốn biến th�nh 4 b�n theo c�ng thức 6+2+2+2+1, v� vấn đề chủ tịch l�m cho Hội đồng kh�ng hoạt động được �.T�i c�n nhớ khi tiếp t�i ở Phnom Penh, ng�y 28.9.90, Hun Xen đ� c� những � kh� mạnh về thoả thuận Th�nh Đ� : � Khi gặp Sok An ở Bangkok h�m 17.9, Trung Quốc doạ v� đ�i SOC phải c�ng nhận c�ng thức m� Việt Nam v� Trung Quốc đ� thoả thuận. Nhưng Phnom Penh độc lập. Sok An đ� n�i rất đ�ng khi trả lời Trung Quốc l� � n�y l� của Việt Nam kh�ng phải của Phnom Penh.�Cuộc hội đ�m Th�nh Đ� th�ng 9.90 ho�n to�n kh�ng phải l� một th�nh tựu đối ngoại của ta, hiện tại đ� l� một sai lầm hết sức đ�ng tiếc về đối ngoại. V� qu� n�n n�ng cải thiện quan hệ với Trung Quốc, đo�n ta đ� h�nh động một c�ch v� nguy�n tắc, tưởng rằng thoả thuận như thế sẽ được l�ng Bắc Kinh nhưng tr�i lại thoả thuận Th�nh Đ� đ� l�m chậm việc giải quyết vấn đề Campuchia v� do đ� l�m việc b�nh thường ho� quan hệ với Trung Quốc, uy t�n quốc tế của ta bị hoen ố.Việc ta đề nghị hợp t�c với Trung Quốc bảo vệ chủ nghĩa x� hội chống đế quốc Mỹ, thực hiện � giải ph�p Đỏ � ở Campuchia l� kh�ng ph� hợp với Nghị quyết 13 của Bộ Ch�nh trị m� c�n g�y kh� khăn với ta trong việc đa dạng ho� quan hệ với c�c đối tượng kh�c như Mỹ, phương T�y, ASEAN, v� t�c động kh�ng thuận lợi đến quan hệ giữa ta v� đồng minh, nhất l� quan hệ với Li�n X� v� Campuchia. Trung Quốc một mặt b�c bỏ những đề nghị đ� của ta, nhưng mặt kh�c lại d�ng ngay những đề nghị đ� chơi xấu ta với c�c nước kh�c nhằm tiếp tục c� lập ta, g�y sức �p với ta v� Campuchia.C�ng với việc ta th�c �p Phnom Penh đi v�o � giải ph�p Đỏ �, việc ta thoả thuận với Trung Quốc c�ng thức SNC tại Th�nh Đ� l� kh�ng ph� hợp với nguy�n tắc nhất qu�n của Đảng ta l� kh�ng can thiệp v� kh�ng quyết định c�c vấn đề nội bộ của Campuchia, l�m tăng mối nghi ngờ vốn c� của Campuchia đối với ta, đi ngược lại chủ trương tăng cường v� củng cố mối quan hệ với ta với Campuchia v� L�o.

Trần Quang Cơ

(tr�ch Hồi ức v� suy nghĩ, 2003)

-- Khao Khat Cho VN Duoc Tu Do (khao_khat_cho_vn_duoc_tu_do@yahoo.com), August 29, 2004.

Response to HỒI KÝ thứ trưởng bộ ngoại giao Việt Cộng TRẦN QUANG CƠ

Hồi k� Trần Quang Cơ - Quan hệ Việt-Mĩ : 1977, thời cơ bỏ lỡ

Trich tu mang Lich SU Viet - Saturday, 28-Aug-2004

Lời giới thiệu : Trong số 134, ch�ng t�i đ� tr�ch đăng hai chương hồi k� của �ng Trần Quang Cơ HỒI ỨC V� SUY NGHĨ n�i về quan hệ Việt Nam �Trung Quốc năm 1990-1991. Nếu những sai lầm nghi�m trọng l�nh đạo ĐCSVN ở thời điểm n�y bắt nguồn từ sự hoảng sợ khi Li�n X� sụp đổ, th� 15 năm trước đ�, sai lầm lại xuất ph�t từ say sưa chiến thắng : những trang dưới đ�y cho thấy r� năm 1977 Việt Nam đ� bỏ lỡ cơ hội b�nh thường ho� quan hệ với Mĩ như thế n�o.

Sau cuộc đ�m ph�n với Mỹ ở Paris, năm 1973 t�i được đề bạt l�m vụ trưởng vụ Bắc Mỹ n�n c� đầy đủ điều kiện trực tiếp theo d�i v� xử l� mối quan hệ của nước ta với Mỹ sau chiến tranh.V�o qu�ng hơn một th�ng sau khi giải ph�ng miền Nam, ta c� nhờ Li�n X� chuyển cho Mỹ một th�ng điệp miệng ��L�nh đạo Việt nam D�n chủ Cộng ho� (VNDCCH) t�n th�nh c� quan hệ tốt với Mỹ tr�n cơ sở t�n trọng lẫn nhau. Tr�n tinh thần đ�, ph�a Việt Nam đ� tự kiềm chế trong khi giải ph�ng, tạo cơ hội cho người Mỹ kh�ng bị cản trở trong việc tiến h�nh di tản nh�n vi�n của họ. Ph�a Việt Nam đ� cố gắng l�m mọi sự cần thiết để kh�ng l�m xấu đi quan hệ với Mỹ trong tương lai. Kh�ng c� sự th� địch với Mỹ ở Việt Nam v� Việt Nam cũng kh�ng muốn thấy như vậy ở ph�a Mỹ��.

Ng�y 12.6.75, Mỹ gửi đến sứ qu�n ta ở Paris bức th�ng điệp đ�p lại�: ��Về nguy�n tắc, Mỹ kh�ng th� hận g� VNDC-CH. Đề nghị tr�n cơ sở đ� tiến h�nh bất cứ quan hệ n�o giữa hai b�n [1]. Mỹ sẵn s�ng nghe bất cứ gợi � n�o m� ph�a VNDCCH c� thể muốn đưa ra��. Th�ng điệp n�y do Sứ qu�n Mỹ ở Paris gửi tới Sứ qu�n ta, nội dung kh�ng n�i r� l� của Bộ Ngoại Giao Mỹ hay của cấp n�o.

Ng�y 11.7.75, ta gửi th�ng điệp cho Mỹ, chủ yếu nhắc lại đoạn n�i về Mỹ trong b�o c�o của Ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh đọc trước Quốc hội ng�y 4.6.75�: ��Việc Ch�nh phủ Hoa Kỳ t�n trọng c�c quyền d�n tộc cơ bản của nh�n d�n Việt Nam, từ bỏ ho�n to�n sự can thiệp v�o c�ng việc nội bộ miền Nam Việt Nam, l�m nghĩa vụ đ�ng g�p v�o việc h�n gắn vết thương chiến tranh v� c�ng cuộc x�y dựng lại sau chiến tranh ở cả hai miền Việt Nam, sẽ tạo điều kiện thiết lập quan hệ b�nh thường giữa VNDCCH v� Hoa Kỳ theo tinh thần Điều 22 Hiệp định Paris về Việt Nam��.

Cuộc tiếp x�c đầu ti�n sau chiến tranh giữa ta v� Mỹ diễn ra tại Paris ng�y 10.7 ở cấp b� thư thứ nhất đại sứ qu�n (Đỗ Thanh � Pratt) chủ yếu b�n về vấn đề MIA, cụ thể ph�a Mỹ xin được trao trả một số h�i cốt phi c�ng Mỹ bị bắn rơi ở miền Bắc. Đến cuộc gặp tiếp theo ng�y 5.9.75, cũng vẫn giữa Đỗ Thanh v� Pratt, ta đồng � sẽ giao cho Mỹ 3 bộ h�i cốt ��giặc l�i��, song m�i tới th�ng 12 ta mới cho ph�p một đo�n 4 hạ nghị sĩ Mỹ do Chủ tịch Uỷ ban POW/MIA�[2] G.V.

Montgomery dẫn đầu v�o H� Nội nhận. Đo�n n�y đ� được Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp.Sang năm 1976 Mỹ lại th�ng qua Li�n X� thăm d� việc tiếp x�c với ta, song khẳng định sẽ kh�ng thực hiện điều 21 của Hiệp định Paris. C�ng h�m ng�y 26.3.76 của Henry Kissinger � l�c n�y l� ngoại trưởng � gửi ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh cảm ơn ta đ� đ�n tiếp đo�n Montgomery v� sẵn s�ng mở cuộc thảo luận về việc thiết lập mối quan hệ giữa hai nước [3]. Ng�y 30.4 Bộ trưởng ngoại giao ta gửi c�ng h�m trả lời, n�u lại những vấn đề tồn tại giữa hai nước (vấn đề bồi thường chiến tranh v� vấn đề người Mỹ mất t�ch trong chiến tranh), tr�n cơ sở giải quyết 2 vấn đề đ� sẽ b�nh thường ho� quan hệ với Mỹ theo quy định của điều 22 Hiệp định Paris. Ta sẵn s�ng xem x�t đề nghị cụ thể của Mỹ về việc mở thương lượng giữa hai b�n. Ta sẽ c� trả lời kh�ng để qu� l�u, song sẽ kh�ng trước khi Quốc hội Mỹ b�n về việc bỏ cấm vận đối với Việt Nam. Gần như đồng thời với việc G. Ford b�c kiến nghị của Quốc hội Mỹ y�u cầu tạm ngưng trong 6 th�ng lệnh cấm vận bu�n b�n với Việt Nam, Bộ Ngoại Giao Mỹ gửi th�ng điệp khẳng định sẵn s�ng sớm c� thảo luận với Việt Nam, song nhận x�t quan điểm ta đặt thương lượng tr�n cơ sở ���p dụng một c�ch c� chọn lọc c�c Hiệp định đ� k��[4]�� l� kh�ng đem lại kết quả x�y dựng ; vấn đề ��kiểm điểm đầy đủ�[5]�� về MIA sẽ l� một trong những vấn đề h�ng đầu của Mỹ, chỉ khi n�o vấn đề n�y được giải quyết ��một c�ch cơ bản����[6] mới c� thể tiến bộ thật sự tới b�nh thường ho� quan hệ giữa hai nước ch�ng ta. Đề nghị Việt nam xem lại một cuộc họp b�n về c�c vấn đề tồn tại l� c� bổ �ch hay kh�ng ?T�nh h�nh nh�ng nhằng như vậy k�o d�i cho tới khi Jimmy Carter tr�ng cử tổng thống thay Gerald Ford năm 1977. Ch�nh quyền mới của Đảng D�n chủ c� quan điểm chiến lược kh�c v� th�i độ đối với Việt Nam mềm mỏng hơn. Nguy�n nh�n quan trọng khiến ch�nh quyền Carter quan t�m ngay từ đầu đến việc thiết lập mối quan hệ mới với Việt Nam l� lợi �ch chiến lược của Mỹ ở khu vực ch�u � - Th�i B�nh Dương. Đại sứ Mỹ tại LHQ, Andrew Young, đ� n�i r� điều đ�: ��Ch�ng t�i coi Việt Nam như một Nam Tư ở ch�u �. Kh�ng phải l� bộ phận của Trung Quốc hay của Li�n X�, m� l� một nước độc lập. Một nước Việt Nam mạnh v� độc lập l� ph� hợp với lợi �ch quốc gia của Mỹ�� (th�ng 1.77).

Ng�y 6.1.77, th�ng qua Li�n X�, Mỹ lại đưa ra một kế hoạch 3 bước về b�nh thường ho� quan hệ với Việt Nam�:

Việt Nam cho biết tin về những ��người Mỹ mất t�ch trong chiến tranh�� (MIA). Mỹ chấp nhận Việt Nam v�o LHQ v� sẵn s�ng lập quan hệ ngoại giao đầy đủ, cũng như bắt đầu bu�n b�n với Việt Nam. Mỹ c� thể đ�ng g�p kh�i phục tại Việt Nam bằng c�ch ph�t triển bu�n b�n, cung cấp thiết bị v� c�c h�nh thức hợp t�c kinh tế khai th�c.Ng�y 3/3/1977 ch�nh quyền Carter quyết định nới lỏng một phần cấm vận đối với ta, cho ph�p t�u thủy v� m�y bay nước kh�c chở h�ng sang Việt Nam được gh� c�c cảng v� s�n bay của Mỹ để lấy nhi�n liệu (nhưng vẫn cấm người Mỹ bu�n b�n với Việt Nam, cấm t�u Mỹ đến Việt Nam đến cảng v� s�n bay Mỹ). Ng�y 9.3.77, Mỹ cho ph�p c�ng d�n Mỹ được đi thăm Việt Nam, Cu Ba, Bắc Triều Ti�n, Campuchia kể từ ng�y 18.3.77.

Đến giữa th�ng 3 ta nhận tiếp đ�n Leonard Woodcock, đặc ph�i vi�n của tổng thống Mỹ Carter sang Việt Nam. Ng�y 17.3.77 Thủ tướng Phạm Văn Đồng đ� tiếp L. Woodcock v� 4 th�nh vi�n trong đ� c� Thượng nghị sĩ Mansfield � tại Chủ tịch phủ ở H� Nội. Ng�y h�m đ�, đo�n Mỹ cũng đ� đến ch�o Ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh.

Sau chuyến đi thăm mở đường n�y, hai b�n đ� thoả thuận mở cuộc đ�m ph�n về b�nh thường ho� quan hệ giữa Việt Nam v� Mỹ tại Paris. Đo�n ta l�c đ� do Thứ trưởng Ngoại giao Phan Hiền dẫn đầu, th�nh vi�n c� t�i, vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ, anh Vũ Ho�ng, vụ trưởng vụ L�nh sự v� mấy c�n bộ vụ Bắc Mỹ�: (c�c) anh B�i Xu�n Ninh, Cương, H� Huy T�m, L� Mai. Anh L� Mai khi đ� l� c�n bộ vụ Bắc Mỹ, l�m phi�n dịch cho trưởng đo�n. Sứ qu�n ta ở Ph�p c� anh Đỗ Thanh, b� thư thứ nhất, v� anh Nguyễn Thiện Căn, t�y vi�n b�o ch�, tham gia đo�n. Ph�a Mỹ do Richard Holbrooke l�m trưởng đo�n. Cuộc đ�m ph�n diễn ra kh� l�u, phải qua 3 v�ng đ�m ph�n trong th�ng 5, th�ng 6 v� th�ng 12 năm 1977. Địa điểm lu�n phi�n ở đại sứ qu�n ta v� đại sứ qu�n Mỹ tại Ph�p. Trong đ�m ph�n v�ng 1 (ng�y 3-4.5.77), lập trường của Mỹ l� hai b�n thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ ngay v� v� điều kiện, c�n những vấn đề kh�c giữa hai b�n để lại giải quyết sau�; Mỹ sẽ kh�ng cản Việt Nam v�o LHQ. C�n về điều 21 (của Hiệp định Paris về VN), Mỹ c� kh� khăn về ph�p luật n�n kh�ng thực hiện được, hứa sẽ thực hiện khi đ� c� quan hệ, bỏ cấm vận bu�n b�n v� x�t viện trợ nh�n đạo. Theo chỉ thị đ� nhận trước khi đi, ta ki�n quyết đ�i phải giải quyết ��cả g�i�� [7] ba vấn đề�: ta v� Mỹ b�nh thường ho� quan hệ (bao gồm cả việc bỏ cấm vận v� lập quan hệ ngoại giao đầy đủ), ta gi�p Mỹ giải quyết vấn đề MIA v� Mỹ viện trợ 3,2 tỷ đ�-la cho Việt Nam như đ� hứa hẹn trước đ�y. Trở ngại lớn nhất cho việc b�nh thường ho� quan hệ l� việc ta đ�i Mỹ viện trợ 3,2 tỷ đ�-la cho ta v� Quốc hội Mỹ khi đ� dứt kho�t kh�ng chấp nhận viện trợ l�m điều kiện cho việc b�nh thường ho� quan hệ với Việt Nam. Ng�y 2-3.6, đ�m ph�n v�ng 2, Mỹ n�u lại c�c đề nghị hồi th�ng 5. Ng�y 19.7.77, tại Hội Đồng Bảo An Li�n Hiệp Quốc (LHQ), Mỹ quyết định r�t bỏ việc phủ quyết Việt Nam v�o LHQ. Sau v�ng 2, anh Phan Hiền đ� phải bay về H� Nội b�o c�o v� xin chỉ thị, thực chất l� đề nghị tr�n n�n c� th�i độ thực tế v� đối s�ch mềm dẻo hơn, nhưng nghe n�i cả 4 vị l�nh đạo chủ chốt của ta l�c đ� (*) đều nhất tr� lập trường tr�n. Trước đ�i hỏi ki�n quyết của ta, tại v�ng 3 (19-20.12.78), Mỹ đề nghị nếu chưa thoả thuận được về việc thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ th� c� thể lập Ph�ng Quyền lợi [8] ở thủ đ� hai nước, nhưng như vậy th� chưa bỏ cấm vận được. Sau khi c� Ph�ng quyền lợi th� sẽ tuỳ t�nh h�nh m� x�t bỏ cấm vận, song ta vẫn giữ lập trường cũng nhắc đ�i giải quyết ��cả g�i�� 3 vấn đề.R� r�ng năm 1977 ch�nh quyền Carter thực sự muốn b�nh thường ho� quan hệ với Việt Nam. Ngoại trưởng Mỹ Cyrus Vance, ng�y 10.1.77 tuy�n bố�: ��Việc tiến tới b�nh thường ho� quan hệ Mỹ � Việt Nam ph� hợp với lợi �ch của hai nước��. Năm 1977 đ� c� khả năng thực tế để ta b�nh thường ho� quan hệ với Mỹ nhưng ta đ� bỏ qua. Trong khi đ�, theo sự x�i dục của Bắc Kinh, ch�nh quyền Pol Pot bắt đầu chiến tranh bi�n giới chống ta từ ng�y 30.4.77 v� đơn phương cắt đứt quan hệ ngoại giao với ta ng�y 31.12.77.

Từ đầu năm 1978, quan hệ giữa 3 nước lớn Mỹ-X�-Trung bắt đầu chuyển từ h�nh th�i đối đầu từng đ�i một sang h�nh th�i Mỹ-Trung cấu kết chống Li�n X�, Li�n X� nh�n thế yếu của Mỹ sau thảm bại ở Việt Nam ra sức tăng cường ảnh hưởng ở �, Phi v� Mỹ Latinh bằng học thuyết ��chủ quyền hạn chế�� của Brejnev tại ch�u �. Li�n X� đưa qu�n v�o Afghanistan (1979), đồng thời thực hiện ch�nh s�ch bao v�y Trung Quốc. Việt Nam cũng bị coi l� một mắt x�ch của v�ng v�y đ�. Đặng Tiểu B�nh, cuối th�ng 2.79, c� n�i với c�c nh� b�o ở Bắc kinh�: ��Ch�ng t�i c� thể dung thứ việc Li�n X� c� 70�% ảnh hưởng ở Việt Nam, miễn l� 30�% c�n lại d�nh cho Trung Quốc��.

Cũng từ năm 1978, Mỹ đẩy nhanh qu� tr�nh b�nh thường ho� quan hệ với Trung Quốc (từ th�ng 2.73, khi Kissinger đi thăm Bắc Kinh. Trung Quốc v� Mỹ đ� k� thoả thuận lập Cơ quan li�n lạc ở thủ đ� 2 nước với quy chế như một sứ qu�n). Nước cờ ��chơi l� b�i Trung Quốc để ngăn chặn Li�n X��� của cố vấn an ninh quốc gia Zbigniew Bzrezinski đ� dần dần lấn lướt chủ trương của ngoại trưởng Cyrus Vance v� R.Holbrooke l� ��th�c đẩy song song việc cải thiện quan hệ với Việt Nam v� Trung Quốc��. Ng�y 23.8.78, trong l�c Mỹ đ�m ph�n về b�nh thường ho� quan hệ với ta ở Paris, ngoại trưởng Mỹ C.

Vance đ� đi thăm Bắc Kinh. Cho đến khi Đặng Tiểu B�nh tuy�n bố ��Trung Quốc l� NATO phương Đ�ng�� v� ��Việt Nam l� Cuba phương Đ�ng�� (19.5.78) v� Bzrezinski đi thăm Trung Quốc (20.5.78) th� ch�nh quyền Carter đ� chọn con đường b�nh thường ho� quan hệ với Trung Quốc v� g�c sang b�n việc b�nh thường ho� quan hệ với Việt Nam.Ng�y 21.8.78, Quốc hội Mỹ c�n cử một đo�n 7 hạ nghị sĩ thuộc cả hai đảng D�n chủ v� Cộng ho� do hạ nghị sĩ D�n chủ G.V.Montgomery, chủ tịch Uỷ ban POW/MIA, dẫn đầu sang Việt Nam chủ yếu để trao đổi với thứ trưởng Phan Hiền về vấn đề t�m kiếm ��người Mỹ mất t�ch trong chiến tranh�� (MIA). Ta đ� trao trả cho Mỹ một số bộ h�i cốt để tỏ thiện ch� hợp t�c trong vấn đề MIA. V� theo y�u cầu của họ, t�i đ� dẫn đo�n Montgomery đi miền Nam, thăm th�nh thất Cao Đ�i v� một trại người Campuchia tị nạn chiến tranh ở bi�n giới T�y Ninh. Đấy l� lần đầu ti�n ta cho ph�p một đo�n Mỹ ch�nh thức thăm th�nh phố Hồ Ch� Minh kể từ khi giải ph�ng miền Nam.Sau đ� đ�ng một th�ng, t�i sang New York để tiếp tục cuộc đ�m ph�n về b�nh thường ho� quan hệ với Mỹ. Cuộc đ�m ph�n v�ng 4 về b�nh thường ho� quan hệ Việt Nam � Mỹ kh�ng k�o d�i như năm 1977 ở Paris. Lần n�y trưởng đo�n đ�m ph�n của ta l� thứ trưởng ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch. C�n ph�a Mỹ vẫn l� R. Holbrooke. Đến l�c n�y khi ta quyết định r�t bỏ đ�i hỏi ��Mỹ phải bồi thường chiến tranh � viện trợ 3,2 tỷ đ� la mới b�nh thường ho� quan hệ�� v� nhận c�ng thức ��b�nh thường ho� quan hệ kh�ng điều kiện�� của Mỹ th� đ� muộn.

Sở dĩ Mỹ tiếp tục đ�m ph�n vấn đề b�nh thường ho� với ta l�c đ� l� chỉ nhằm l�m Việt Nam chập chững trong quan hệ với Li�n X� v� trong vấn đề Campuchia, trong khi đ� Mỹ đ� chuyển hướng sang ph�a Trung Quốc. R.Holbrooke n�i với ta�: �Mỹ coi trọng ch�u ��; Mỹ cần b�nh thường ho� quan hệ giữa hai nước. Nhưng Mỹ lo ngại Li�n X� đặt căn cứ ở Cam Ranh.�Trong khi chờ đợi ph�a Mỹ trả lời dứt kho�t về vấn đề b�nh thường ho� quan hệ, khoảng hạ tuần th�ng 11, anh Thạch về H� Nội trước�; c�n t�i vẫn ở lại New York để giữ cầu. Ng�y 30.11.78, R.Oakley, trợ l� ngoại trưởng Mỹ, trả lời sự th�c dục của t�i, c�n n�i�: ��Mỹ kh�ng thay đổi lập trường b�nh thường ho� quan hệ với Việt Nam, nhưng phải chậm lại v� cần l�m r� 3 vấn đề Campuchia, Hiệp ước Việt-X� v� vấn đề người di tản Việt Nam��. Rồi họ trao cho t�i tấm ảnh to� nh� của sứ qu�n nguỵ tr�n đường R. ở Hoa-thịnh-đốn, n�i l� sẽ trao trả ta to� nh� đ� l�m trụ sở đại sứ qu�n, v� y�u cầu ta cung cấp sơ đồ ng�i nh� cũ của tổng l�nh sự qu�n Mỹ tại đường Tr�ng Thi (?) H� Nội.

T�i ở lại New York m�i tới cuối th�ng 1.79, sau khi ta đưa qu�n v�o Campuchia gi�p bạn đ�nh đuổi Pol Pot giải ph�ng N�ng P�nh. Ng�y 9.1.79, ngoại trưởng Mỹ Cyrus Vance n�i�: ��C�c cuộc n�i chuyện Mỹ - Việt Nam về b�nh thường ho� đ� tan vỡ do cuộc x�m lược Campuchia của Việt Nam��. T�i nghĩ, thực ra Mỹ đ� quyết định dứt bỏ qu� tr�nh đ�m ph�n b�nh thường ho� quan hệ với ta từ khi ta tham gia khối CO-MECON v� k� Hiệp ước hữu nghị với Li�n X� (3.11.78), để bắt tay với Trung Quốc chống Li�n X� ở ch�u � - Th�i B�nh Dương. Ng�y 15.12.78, Mỹ v� Trung Quốc đ� ra th�ng c�o chung ch�nh thức c�ng nhận nhau v� thiết lập quan hệ ngoại giao từ ng�y 1.1.79. Việc Đặng Tiểu B�nh đi thăm Mỹ (29.1 - 4.2.79) đ�nh dấu việc b�nh thường ho� quan hệ Mỹ - Trung Quốc, cũng l� ch�nh thức xếp lại việc b�nh thường ho� quan hệ Việt Nam � Mỹ tới 17 năm sau. Khi ấy t�i c�n lưu lại ở New York n�n được chứng kiến cảnh Hoa kiều New York đ�n Đặng�: trong khu người Hoa (Chinatown), dọc một đường phố treo to�n cờ đỏ năm sao [9], c�n dọc một đường phố song song treo to�n cờ ��thanh thi�n bạch nhật���[10]�! Trong khi gặp Carter ở Washington, Đặng Tiểu B�nh đ� tỏ � sẽ tiến c�ng v�o Việt Nam v� kh�ng gặp phải phản ứng bất lợi n�o từ ph�a Mỹ.

Theo Bzrezinski, trong cuộc hội đ�m với Carter h�m 29.1, Đặng y�u cầu c� sự cộng t�c giữa Mỹ v� Trung Quốc để chống Li�n X�. C�n Carter c� phần thận trọng hơn, đồng � cần c� những cuộc tham khảo chặt chẽ giữa hai nước để chặn chủ nghĩa b�nh trướng của Li�n X�, nhưng thận trọng tr�nh đề cập tới đề nghị của Đặng. Sau đ�, ng�y 16.2.79, Carter c� n�u 6 nguy�n tắc xử sự khi Trung Quốc x�m lăng Việt Nam�: Mỹ kh�ng can thiệp trực tiếp�; khuyến kh�ch c�c b�n tự kiềm chế�; Việt Nam r�t qu�n khỏi Campuchia v� Trung Quốc r�t qu�n khỏi Việt Nam�; cuộc xung đột kh�ng đe doạ lợi �ch trước mắt của Mỹ; kh�ng đặt lại vấn đề b�nh thường ho� với Trung Quốc�; quyền lợi đồng minh của Mỹ kh�ng bị đe doạ. Cũng từ đ�, cuộc xung đột Campuchia v� quan hệ với Việt Nam đ� được đặt trong khu�n khổ của mối quan hệ giữa 3 nước lớn Mỹ-X�-Trung. V� cũng từ đ� Mỹ gắn vấn đề quan hệ Mỹ - Việt Nam với qu� tr�nh giải quyết vấn đề Campuchia.

L� nh�n chứng lịch sử v� cũng l� người trực tiếp tham gia c�c hoạt động ngoại giao n�y với tư c�ch l� vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ Bộ Ngoại giao, trực tiếp tham gia đo�n đ�m ph�n về b�nh thường ho� quan hệ với Mỹ ở Paris năm 1977, rồi ở New York năm 1978, t�i thật sự đau x�t vị ta đ� bỏ lỡ mất cơ hội củng cố thế đứng của Việt Nam trong ho� b�nh để tập trung ph�t triển đất nước sau bao năm chiến tranh, lỡ cơ hội san bằng khoảng c�ch với c�c nước c�ng khu vực. Trong tập hồi k� của m�nh [11], L� Quang Diệu đ� nhận x�t�: ��Năm 1975 th�nh phố Hồ Ch� Minh c� thể s�nh ngang với Bangkok. Nhưng nay (năm 1992) n� tụt lại đằng sau tới hơn 20 năm��.Việc ta từ chối lời đề nghị ��b�nh thường ho� quan hệ kh�ng điều kiện�� của Mỹ, l�m cao trước việc ASEAN ngỏ � muốn Việt Nam tham gia tổ chức khu vực n�y, theo t�i, đ� đưa lại những hệ quả v� c�ng tai hại cho nh�n d�n v� đất nước ta. Liệu Trung Quốc c� d�m tiếp tay cho bọn diệt chủng Pol Pot khi�u kh�ch ta v� c� d�m đ�nh ta năm 1979 nếu như Việt Nam sau Chiến thắng 1975 c� một chiến lược ��th�m bạn bớt th��� thực sự cầu thị hơn�? Việc b�nh thường ho� quan hệ với Mỹ v� việc gia nhập khối ASEAN m�i ng�t 20 năm sau (1995) ta mới thực hiện được một c�ch kh� chật vật.Theo t�i, tư duy đối ngoại c� phần cứng nhắc của ta l�c ấy quả đ� kh�ng theo kịp bước chuyển biến của ch�nh trị thế giới thể hiện qua sự điều chỉnh chiến lược của c�c nước lớn sau sự kiện Việt Nam 1975, để d�m c� những quyết s�ch linh hoạt kịp thời đem lại lợi �ch to lớn l�u d�i cho d�n tộc ta. Ngược lại, việc ta bỏ lỡ cơ hội b�nh thường ho� quan hệ với Mỹ l�c n�y đ� khiến Việt Nam gần như đơn độc trước một Trung Quốc đầy tham vọng.

TRẦN QUANG CƠ

[1] proceed on this basis in any relations between the two sides

[2] Prisoner of War/Missing in Action

[3] �I believe that the interests of peace and security will benefit from placing the past behind us and developing the basis for a new relationship between our two countries�

[4] selective application of past agreements

[5] full accounting

[6] substantially

[7] package deal

[8] Interest section

[9] Cờ CHND Trung hoa (BT)

[10] Cờ Trung hoa D�n quốc - Đ�i Loan (BT)[11] From Third world to First � Từ thế giới thứ Ba đến thế giới thứ Nhất(*) T�c giả kh�ng n�u r�, nhưng c� thể căn cứ v�o ng�i thứ trong Bộ ch�nh trị ĐCSVN l�c đ� : L� Duẩn, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, L� Đức Thọ (ch� th�ch của to� soạn).

-- Khao Khat Cho VN Duoc Tu Do (khao_khat_cho_vn_duoc_tu_do@yahoo.com), August 29, 2004.

Response to HỒI KĂť thứ trưởng bộ ngoại giao Việt Cộng TRẦN QUANG CƠ

cho� BERGER HAY PEKINGNESE ... dd�u co� cai� gia� cua~ no� ... co`n thu*� kh�ng bi�t mi`nh thu�.c giong gi thi chi la CHO GHE ~

-- BACLIEU 2002 ( paltalk) (thomasph75@hotmail.com), August 29, 2004.

Response to HỒI KÝ thứ trưởng bộ ngoại giao Việt Cộng TRẦN QUANG CƠ

Trần Quang Cơ đ�ng l� 1 t�n phản Đảng. Hắn d�m n�i l�nh đạo Đảng ta bị tụi T�u ghẻ Bắc Kinh lừa đảo. C� nghĩa hắn chửi lảnh đạo Đảng NGU đ�. TQC chửi Đảng nặng hơn khi n�i Đảng đ�i Mỷ nhiều điều qu�i gở qu� n�n mất mẹ n� c�i deal. Y như đỉ ghẻ c�n l�m gi� cao xong mất độ đ�nh tiếc h�i hụi. Xong lỡ bộ đ�nh ngủ với thằng T�u "Giang mai" Trạch D�n!!! Đả đảo phản động TQC d�m chửi Đảng ta L�nh tụ ta l� NGU!!!

-- (hailua@vnn.net.vn), September 02, 2004.

Response to HỒI KÃ� thứ trưởng bộ ngoại giao Việt Cộng TRẦN QUANG CƠ

Thật ��ng l� bọn �n c�m cộng sản thờ ma quốc gia v� cả bọn Gi�p ,Kh�nh c�ng lũ cựu chiến binh gi� nua bịnh tật ,sao �ảng v� nh� n�ớc kh�ng cho tụi n� �i th�m b�c Hồ �ể tụi n� khỏi khai th�m những sự th�m cung b� hiểm cuả �ảng v� b�c Hồ ,hay l� �ảng ta nhận viết chuyện phim "Con d� ho�ng �ế của thế kỷ 20" cho bọn "Hồ Ly V�t" Mẽo ?.Nếu vậy �ảng chỉ n�n cho bọn ch�ng mỗi ng�y một củ khoai l� ch�ng khai hết .

-- thich du thu (toollovers@comcast.net), September 02, 2004.