��M CAO MI�N Tưởng Năng Tiến Khi ch�ng t�i bước ch�n v�o được đất Cao Mi�n th� trời đ� ngả chiều. Tuy nắng đ� nhạt nhưng trời chiều m�a hạ nơi đ�y vẫn c�n hừng hực n�ng. Sẵn với định kiến l� m�nh sẽ đi v�o một v�ng đất chết, t�i hơi tho�ng ngỡ ng�ng khi kh�ng nh�n thấy xung quanh dấu t�ch của sự đổ vỡ do bom đạn. Kh� m� c� thể ngờ rằng, c�ch đ�y kh�ng bao l�u, mảnh đất kh� cằn nắng hạn n�y lại l� nơi giao tranh bằng chiến xa v� đại ph�o của nhiều đạo qu�n kh�c nhau. Dư vị của chiến chinh chỉ c�n cảm thấy được qua kh�ng kh� chết ch�c, v� sự đe dọa r�nh rập tr�n từng tấc đất. T�i được căn dặn nhiều lần l� lu�n lu�n phải bước đ�ng v�o bước ch�n của người đi trước v� ngo�i con đường m�n đ� được sử dụng ra, bất cứ l�m c�y bụi cỏ n�o cũng c� thể l� nơi ẩn m�nh của "m�n hộp gỗ" - một loại m�n bẫy tr�ng nhỏ b� v� xinh xắn y như hộp b�t ch� m�u nhưng thừa sức l�m n�t bấy đ�i ch�n của kẻ n�o v� phước dẵm nhầm phải n�.

V�ng đất hiểm ngh�o n�y cũng c�n đuợc gọi l� "s�n banh cộng sản". L� do: người ta ước t�nh rằng cứ mỗi lần nh� cầm quyền H� Nội xua qu�n tr�n qua bi�n giới để đ�nh đuổi kh�ng chiến Cao Mi�n lui v�o đất Th�i th� �t nhất cũng phải c� v�i trăm cặp gi� của "cầu thủ bộ đội" phải để lại nơi đ�y. �� cũng l� l� do tại sao vừa bước ch�n v�o đất Cao Mi�n người ta đ� ngửi thấy ngay m�i tử kh�.

Bất gi�c t�i quay nh�n về đất Th�i v� kh�ng dưng m� thấy ngậm ng�i. Chỉ c�ch nhau c� một lằn ranh định mệnh m� đời sống d�n ch�ng của hai nước Mi�n - Th�i ho�n to�n kh�c hẳn nhau. B�n kia l� những căn nh� s�n xinh xắn, v� những t�n l� rậm r� xanh m�t của đủ thứ loại c�y ăn tr�i: ch�m ch�m, xo�i, ổi, mẵng cầu, sầu ri�ng, măng cụt, nh�n, m�t... Bao nhi�u lần đi ngang qua đ� t�i đều nhớ đến một đoạn văn m� m�nh đ� đọc đến thuộc l�ng, trong t�c phẩm M�a H�, Một Nơi Kh�c của chị P.T.T.T.:"... vườn ngoại c� xanh um những c�y dừa, c�y chuối, những tr�i qu�t đường to v�ng b�ng l�ng, những tr�i mận trắng điểm những tia nắng hồng ngọt lịm, những mương t�m đầy tăm mặt nước..."

Kh�ng hiểu những người d�n Th�i đang sống ở nơi đ�y c� ai biết được rằng m�i nh� s�n đơn sơ của họ - với khoảnh s�n đầy c�y ăn tr�i, với "những mương t�m đầy tăm mặt nước... - l� h�nh ảnh của một thi�n đường đ� lỡ, hay một giấc mơ tuy giản dị nhưng lại qu� xa tầm tay với đối với một người Việt lưu lạc như t�i, v� với tất cả d�n tộc Cao Mi�n l�ng giềng kh�ng?

Cảnh ngh�o n�n tang t�c ở Cao Mi�n, tất nhi�n, kh� c� thể giải th�ch được đơn thuần bằng l� do địa dư hay kh� hậu. �iều "kỳ diệu" l� cả hai đ�i ph�t thanh H� Nội v� Khmer �ỏ (nghe được rất r� nơi đ�y) đều n�u ra được những l� do rất thỏa đ�ng về t�nh trạng bi thảm n�y, d� lập luận của họ ho�n to�n dị biệt v� - đ�i l�c - tương phản với nhau r� rệt.

Theo đ�i ph�t thanh thứ nhất th� thủ phạm g�y ra cảnh chiến tranh đi�u t�n diệt chủng cho d�n tộc Cao Mi�n ch�nh l� bọn kh�t m�u Pol Pot v� Ieng Sari, tay sai của bọn giặc b� quyền Trung Quốc. C�n theo đ�i ph�t thanh thứ hai th� thủ phạm g�y ra một nước Cao Mi�n đau thương tang t�c ch�nh l� tập đo�n l�nh đạo H� Nội, tay sai của quan thầy Li�n S�.

Th�m v�o đ� l� những th�ng b�o về những chiến t�ch qu�n sự "kh�ng thể n�o tin nổi" của cả đ�i b�n, c�ng với những lời lẽ chửi rủa nặng nề đến độ th� tục bẩn thỉu m� H� Nội v� Khmer �ỏ chăm chỉ v� đều đặn gửi đến nhau đ�i ba lần trong một ng�y. �iểm tương đồng duy nhất của cả hai đ�i ph�t thanh n�y, hay n�i đ�ng hơn l� của cả H� Nội v� Khmer �ỏ, l� họ c�ng cố qu�n đi một sự kiện căn bản v� giản dị như sau: d� hiện th�n hay đội lốt dưới bất cứ h�nh thức n�o, nơi đ�u c� mặt chủ nghĩa cộng sản l� nơi đ� h�a lầm than hay tang t�c, m� thường l� cả hai. Trường hợp Kampuchia chỉ l� một th� dụ điển h�nh.

�ơn vị được lệnh dừng ch�n. Mọi người ngồi dựa lưng v�o ba l� nghỉ ngay tại chỗ, tay vẫn lăm lăm cầm chặt s�ng. Thấy d�ng điệu lớ ngớ của t�i, người c�n bộ chỉ huy đo�n qu�n quay lại n�i nhỏ:

- ��y l� bộ chỉ huy tiền phương của sư đo�n... thuộc lực lượng Para (Son Sann).

T�i tr�n xoe mắt nh�n. Trước mắt t�i chỉ l� những t�p lều tranh nho nhỏ, nằm ẩn m�nh dưới những bụi tre gi�. Ngo�i cần ăng ten của ngụy trang của m�y truyền tin, v� những c�ng sự ph�ng thủ đ� cũ n�t ra, đ�y kh�ng c� vẻ g� l� một căn cứ qu�n sự cả, đừng n�i chi đến c�i t�n gọi to lớn l� bộ chỉ huy tiền phương của cả một sư đo�n.

�ọc được sự kinh ngạc qua �nh mắt của t�i, anh bạn cười hềnh hệch tiếp:

- B�n Th�i đ� nhiều chuyện lạ, b�n Mi�n n�y c�n nhiều chuyện lạ hơn. Từ từ rồi �ng sẽ thấy.

T�i gật đầu nhẹ hều b�y tỏ sự đồng t�nh yếu ớt, với một nụ cười chắc hẳn l� tr�ng v� c�ng mệt mỏi. T�i mệt thiệt v� mệt lắm. T�i đ� sống ở Mỹ gần mười năm v� đến Th�i Lan chưa được mười ng�y. Mười năm qua t�i di chuyển bằng thang m�y, bằng m�y bay phản lực, bằng xe hơi với hộp số v� tay l�i tự động. Bỏ những tiện nghi n�y ra l� t�i biến ngay th�nh một thứ ốc s�n bị lột vỏ.

�ể che dấu c�i mặc cảm n�y, t�i lu�n lu�n cố giữ bộ mặt "tỉnh như ruồi" c�ng với th�i độ "ai tới đ�u tui tới đ�" v� "muốn tới đ�u th� tới". Hiện tại th� t�i đ� "tới" Cao Mi�n v� đ�y c�n l� v�ng đất tương đối an to�n thuộc phạm vi kiểm so�t của kh�ng chiến qu�n Son Sann. Kh�ng hiểu đơn vị sẽ c�n đi th�m bao xa nữa? T�i vẫn giữ lập trường "ai tới đ�u tui tới đ�" nhưng h�nh như đ�i ch�n của t�i th� kh�ng. Ch�ng bắt đầu lung lay v� lạng quạng thấy r�.

C�n bộ chỉ huy đơn vị, c�ng với hai kh�ng chiến qu�n Kampuchea c� nhiệm vụ dẫn đường, đi v�o doanh trại b�n trong. Kh�ng bao l�u anh trở ra, chỉ tay về ph�a những bụi c�y thật rậm ở ph�a b�n phải ch�ng t�i, n�i lớn:

- ��m nay ngủ tại ch�a. Di chuyển liền qua b�n đ�. Cơm nước phải xong trước khi trời tối.

T�i nh�n mặt trời đang xuống thật thấp, gần đụng đỉnh n�i xa mờ ở ph�a T�y, với sự lo �u b�ng quơ. Chậm lắm th� chừng hơn một giờ nữa th�i trời sẽ tối. Kh�c với b�ng tối đ� thị m� t�i đ� từng quen, đ�m tối nơi đ�y chắn chắn phải ẩn t�ng nhiều đe dọa v� bất trắc.

Tr�i với t�m trạng bất an của t�i, một kh�ng chiến qu�n ngồi ngay ở ph�a sau bỗng buột miệng n�i sung sướng như reo:

- B�n ch�a c� chợ. Giờ n�y d�m chợ c�n họp lắm. Ở bển họ c� b�n nước đ�, anh ơi.

�ất Cao Mi�n quả c� nhiều chuyện lạ. Chợ v� ch�a tuyệt nhi�n kh�ng c� d�nh d�ng li�n hệ g� với nhau. Sao lại c� chuyện "b�n ch�a c� chợ" được k�a? T�i c�ng thắc mắc hơn nữa khi nh�n thấy n�t hớn hở của người bạn nhỏ khi n�i đến hai chữ "nước đ�". T�i ngắm kỹ khu�n mặt trẻ thơ của em rồi bất chợt hỏi một c�u lảng xẹc:

- Em sinh năm mấy?

- 68.

- Như vậy l� em vừa đ�ng hai mươi h�?

- Dạ, th�ng tới em hai mươi anh.

Em trả lời với đ�i mắt s�ng v� nụ cười hồn nhi�n qu� khiến t�i chạnh l�ng. �i chao, l� c�i tuổi hai mươi! T�i bỗng nghĩ đến n� m� buồn đến ngẩn ngơ. Ủa, chớ n� biến đi đ�u mất hồi n�o vậy c�? N� mới vừa c�n lo�ng tho�ng đ�u đ� m�. Nhiều chuyện t�i tưởng như mới xảy ra hồi h�m chứ kh�ng phải l� hai mươi năm trước.

L�c bằng y chang tuổi của ch� em đ�y t�i cũng bắt đầu bước v�o cuộc đời l�nh chiến. C� điều l� t�i chả bao giờ tr�ng v� tư v� hăng h�i như em. D� thuở ấy ho�n cảnh ưu đ�i t�i hơn em hiện giờ nhưng th�i độ cầm s�ng của t�i lừng khừng v� c� chớn lắm k�a.

T�i kh�ng nhớ r� l� hồi đ� m�nh đ� ước ao c�i g� khi di h�nh trong những l�c n�ng bỏng v� nắng ch�y như thế n�y? Nhu cầu của t�i thường rất nhiều, nhiều đủ thứ, v� tốn k�m lắm nha. Chắc đại kh�i th� �t nhất cũng phải l� năm bẩy chai bia ướp lạnh, chớ đ�u c� đơn sơ giản dị chỉ l� v�i cục nước đ� như anh ch�ng kh�ng chiến qu�n n�y.

To�n qu�n đ� bắt đầu di chuyển. T�i vội v� đứng dậy, chăm ch� bước theo mọi người, cắt đứt những ho�i niệm vu vơ. �i loanh quanh th�m một l�c nữa, qua những con đường m�n m� cỏ dại mọc cao đến ngực, rồi ch�ng t�i nh�n thấy ng�i ch�a.

Bắt đầu l� s�n ch�a l�t đ� với c�i được gọi l� "chợ trời" nằm ch�nh �nh tr�n đ�. Thực tại vốn phong ph�, da dạng v�... lộn xộn trong khi khả năng diễn đạt của ng�n ngữ lại v� c�ng giới hạn n�n t�i bắt buộc phải d�ng chữ "chợ", chỉ th�m được chữ "trời", để m� tả một c�ch gắng gượng về c�i chợ nhỏ b� v� ngh�o n�n đến độ thảm thiết n�y. Ở ba g�c s�n ch�a, người ta bầy ra ba tấm ny l�ng độ một m�t vu�ng, tr�n đ� l� v�i chai nước ngọt, mấy bao thuốc l�, năm bẩy nải chuối ch�n đen, c�ng với b�n chải đ�nh răng, khăn mặt, x� ph�ng v�...chấm hết!

C�u "trăm người b�n vạn người mua" xem ra c� vẻ mỉa mai trước cảnh xơ x�c của c�i chợ trời t�i nh�n thấy chiều nay ở Cao Mi�n. T�i đếm được ba người b�n v� chỉ chừng năm bẩy người mua. C� lẽ họ đều l� những binh sĩ thuộc lực lượng Son Sann đồn tr� gần đ�y, v� th�i độ của họ tr�ng c� vẻ "tham quan" hơn l� c� � định mua b�n nghi�m chỉnh.

-- (Viet_Nam@Qu�-Hương.govt), November 12, 2004

Answers

Response to ÐÊM CAO MIÊN

Phần 2 :

_____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _______________________________________

Sự xuất hiện bất ngờ của ch�ng t�i chỉ l�m cho những người đang hiện diện ngạc nhi�n đ�i ch�t, chứ kh�ng g�y nổi ch�t x�n xao n�o cho c�i chợ v� sinh kh� n�y. Kh�ng ri�ng g� t�i m� cả to�n qu�n đều tự động dừng ch�n, đưa mắt nh�n ngắm những m�n h�ng được bầy b�n. Giữa v�ng đất chết n�y th� nước ngọt, kem đ�nh răng, x� ph�ng, thuốc l�...đều c� vẻ như những xa xỉ phẩm được mang đến từ một thế giới văn minh an b�nh n�o đ�.

Sau khi biết chắc l� người ta c� b�n nước đ�, t�i th�n mật mời người bạn nhỏ một chai "lemonade" với thật nhiều đ�. Kh�c hẳn với th�i độ hăm hở l�c ban đầu, b�y giờ th� em lại tỏ vẻ chần chừ:

- M� đều họ b�n mắc lắm anh ơi.

- Mắc l� bao nhi�u?

Em quay sang hỏi người b�n h�ng, chả hiểu bằng tiếng Mi�n hay tiếng Th�i, rồi trả lời t�i buồn b�:

- Nếu trả bằng tiền Th�i th� tới mười hai "baht" lận. Mắc gấp đ�i b�n kia.

Mười hai đồng tiền Th�i chỉ cỡ năm mươi xu theo bản vị Mỹ Kim. L�c ở phi trường Vọng C�c t�i đ� đổi hai trăm đ� la ra tiền "tical" m� chưa d�ng tới cắc n�o. Ngay b�y giờ t�i c� thể mời em...tắm bằng bốn trăm chai Sprite chứ đừng n�i chi l� uống. T�i cười h�o sảng:

- Cứ mua uống đi em. Uống tới mệt th� th�i. Anh c� tiền đ�y m�.

- �ể em xin ph�p đ�.

T�i chợt nhận ra một điều nữa. Nơi đ�y mọi người đều kh�ng được quyền c� nhu cầu n�o ri�ng tư cả. Họ sống chết b�n nhau, chia sẻ mọi gian lao c�ng cực, cũng như tấ cả những ngọt b�i m� ho�n cảnh kh� khăn d�nh cho m�nh. Hiểu như thế n�n t�i n�i vội:

- �ể anh xin ph�p cho.

Em nhỏ gật đầu cười nhẹ nh�m, trong khi t�i đưa đề nghị mời mỗi người một chai nước ngọt. T�i cũng quơ vội hết những bao thuốc l� Samit v� Krongthip m� người ta bầy b�n v� ph�n ph�t đồng đều cho mọi người.

Rồi ch�ng t�i tiến v�o ch�a. Vị s�i g�a, một �ng sư Cao Mi�n cỡ chừng một trăm tuổi hay c� thể l� hơn thế nữa, người đầy vết x�m tr�n da thịt nhăn nheo răn r�m, run rẩy đứng nh�n to�n qu�n với đ�i mắt ưu phiền v� �i ngại.

B�n cạnh �ng l� hai vị s�i con, tuổi chỉ cỡ mười hai mười ba chi đ�, cũng đen đủi v� gầy g� y như sư phụ, v� cũng nh�n ch�ng t�i với �nh mắt rất bất an. Chợ họp trước s�n ch�a đ� l� một điều phiền; l�nh ở lu�n trong ch�a th� c�n phiền dữ nữa. Nếu m� Phật dự kiến được mọi hệ lụy của kiếp nh�n sinh của thế kỷ n�y, t�i e l� ng�i sẽ trừng phạt nặng nề c�i kẻ l�u t�u n�o đ� đ� ph�t ng�n rằng "cửa thiền lu�n rộng mở".

Khi đi qua mặt ba vị s�i người c�n bộ chỉ huy to�n qu�n cung k�nh chắp hai tay l�n tr�n, theo đ�ng như tập tục ch�o hỏi của người...Th�i. T�i kh�ng tin l� người Mi�n v� người Th�i c� chung một lối ch�o nhưng cũng vội v� bắt chiếc l�m theo mọi người cho n�...chắc ăn. Ba �ng s�i đều chắp tay ch�o lại v� miệng th� lẩm bẩm kh�ng ngừng. T�i hy vọng l� họ niệm Phật bằng ng�n ngữ bản xứ chứ kh�ng phải l� đang ch�c dữ cho số phận ch�ng t�i.

T�i bớt �y n�y hẳn về chuyện "x�m nhập ch�a chiền" khi nh�n thấy cổng ch�a đ� xập. B�n trong kh�ng c�n g� ngo�i những tảng đ� xanh rơi đổ lổng chổng l�n nhau. B�y giờ th� t�i hiểu tại sao, nh�n từ xa, kh�ng ai c� thể ngờ được dưới những l�m c�y rậm rạp lại c� một ng�i ch�a. C�ng l�c, t�i cũng tự giải th�ch được chuyện chợ họp tr�n s�n ch�a. Người ta cần một khoảnh s�n bằng đ� bằng phẳng để bầy h�ng bu�n b�n. Ngo�i s�n ch�a ra, xung quanh đ�y c� nơi n�o m� kh�ng mọc đầy cỏ dại, v� kh�ng bị g�i m�n đ�u?

Thấy vẻ thẫn thờ của t�i, một kh�ng chiến qu�n đứng gần giải th�ch:

- Hồi 85 tụi n� mang tăng v� tới tận đ�y đ� anh.

- T 54 hả?

- Dạ.

- Thứ n�y t�i c� biết. �ại b�c của n� kh�ng c�ng ph� dữ dằn tới vậy đ�u. C�n đại li�n 12 ly 7 th� đ�u c� l�m g� được những tảng đ� xanh bự tổ chảng n�y.

- Tụi n� ph�o m�.

- Em n�i ai? Tụi Khmer đỏ, Heng Samrin hay l� Việt Cộng?

- Chớ c�n ai nữa? N�i t�nh ngay th� tụi Mi�n, d� Mi�n n�o cũng vậy, kh�ng c� ph� ch�a đ�u. Bởi vậy đ�m nay m�nh nằm đ�y vững lắm.

T�i gật đầu biểu đồng t�nh cho vui l�ng người đối thoại chứ thực t�m t�i chưa bao giờ thấy "vững lắm" kể từ l�c xuống m�y bay đến giờ, d� ở b�n n�y hay b�n kia bi�n giới Th�i.

- �ng v� trong n�y lễ Phật kh�ng?

Một anh c�n bộ kh�c m� tr�ch nhiệm - t�i đo�n - hơi nặng phần ch�nh trị vỗ vai t�i hỏi nhỏ. T�i gật đầu như m�y bước theo anh v�o b�n trong.

T�i bất ngờ nh�n thấy Phật m� sinh l�ng �i ngại. V� n�c ch�a đ� đổ n�n người ta che đỡ mấy liếp tranh tr�n đầu cho ng�i tr�ng đỡ d�i dầu mưa nắng. Bụi bặm, m�ng nhện giăng đầy �ng thờ, v� giữa c�i kh�ng kh� hoang li�u c� tịch nơi đ�y t�i nghe r� c� tiếng...muỗi vo ve! Nhang đ�n, tất nhi�n, l� miễn c�; đừng n�i chi đến x�i ch�, oản chuối...khiến Phật th�m buồn. Như Phật m� c�n th� thảm tới cỡ n�y th� cả d�n tộc Cao Mi�n tr�nh sao khỏi chuyện te tua, bầm dập!

Chu đ�o như một ch�nh trị vi�n, anh bạn đ� chuẩn bị sẵn nhang đ�n v� c� cả một t�i ch�m ch�m đ� h�o. Sự th�n phục đọc trong �nh mắt của t�i được giải th�ch liền:

- Ở Mi�n cũng như ở Th�i, c�ch tốt nhất để l�m đẹp l�ng người d�n địa phương l� m�nh phải tỏ ra l� một Phật tử thuần th�nh.

Sự thực th� anh bạn kh�ng chỉ "tỏ ra" m� t�i thấy r� l� anh ta v� c�ng trang nghi�m v� th�nh khẩn khi khấn v�i. Sống trong một ho�n cảnh bất an thường trực th� tất nhi�n Phật, Ch�a, Th�nh Thần...lu�n lu�n phải ở rất gần.

Bữa cơm chiều với thức ăn duy nhất l� m�n canh m� g�i. N� đạm bạc một c�nh thảm thiết, v� ngon miệng một c�ch kh� hiểu. Sau đ�, t�i nhận đuợc th�m nửa ca nước tr� n�ng hổi, đậm đen. T�i uống từng ngụm nhỏ, su�t xoa, h�t h�, đ� đời thấm th�a.

�ược miễn g�c n�n t�i y�n t�m mắc v�ng, nằm tận hưởng hương vị đậm đ� của điếu thuốc Th�i Lan. Những t�n l� c�y tr�n đầu vừa trở mầu đen sậm, v� bầu trời đ� nhấp nh�y những ng�i sao mọc sớm. ��m nhiệt đới dường như kỳ b� v� huyền ảo hơn l� đ�m ở những v�ng đất kh�c.

Nếu c� dịp l�m cố vấn cho những c�ng ty du lịch th� t�i sẽ �n cần khuy�n bảo du kh�ch điều n�y khi họ đến Cao Mi�n: coi chừng tụi Khmer �ỏ v� muỗi m�ng ở nơi đ�y. D� lực lượng Khmer �ỏ đang cố tạo một bộ mặt "hiền hậu" v� "dễ mến", bất cứ ai hễ đ� đỏ th� d� họ c� biến th�nh hồng ch�ng ta vẫn n�n t�m c�ch tr�nh xa - cho n� chắn ăn.

C�n muỗi m�ng ở Kampuchea th� c� thừa khả năng đ�m xuy�n qua v�ng ny l�ng v� ch�ch thẳng ng�i v�o da thịt của những t�n du kh�ch khờ khạo như t�i. �� vậy, trong l�c ngủ t�i c�n sơ � để hở lớp v�ng ny l�ng che người cho năm bẩy ch� muỗi lọt v�o b�n trong. T�i nhổm ngay người dậy, nhẩy xuống đất, lục t�m chai thuốc muỗi b�i vội v�o mặt, v�o cổ, v�o tay...

C�ng l�c, t�i nghe tiếng kh�c kh�ch cười. Trong v�ng �nh s�ng mờ ảo của một c�y nến nhỏ, t�i thấy năm bẩy người ngồi quay quần b�n nhau, v� tất cả đang hướng mắt nh�n về ph�a t�i. Th�i độ hốt hoảng vừa rồi của t�i chắc l� lố bịch lắm khiến họ phải bật cười. Hơi ngượng, t�i lại nằm y�n tr�n v�ng. C�n họ th� dường như vẫn tiếp tục c�u chuyện g� đ� m� t�i đo�n l� c� vẻ h�o hứng đang bỏ dở. Thỉnh thoảng t�i mới nghe ba tiếng "trời đất ơi" đệm v�o giữa c�u chuyện bằng tiếng Mi�n m� t�i nhận ra được ngay l� giọng n�i của Thạch T.

Trong số những kh�ng chiến qu�n (Khrom)người Việt gốc Mi�n m� t�i gặp nơi đ�y, t�i gần gũi với anh ta nhất. Thạch T. cởi mở v� vui t�nh. C�ch đ�y hơn một tuần khi c�n ở căn cứ trong đất Th�i, c� h�m t�i đ� thức gần đến s�ng để nghe anh kể chuyện đi tu, đi l�nh, "những chuyện t�nh kh�ng may", v� cuộc đời lưu lạc của anh. D� giọng n�i của Thạch T. c� "accent", tiếng Việt anh v� c�ng th�ng thạo.

T�i tự hỏi kh�ng hiểu sao h�m nay anh lại n�i tiếng Mi�n v� những người ngồi xung quanh anh l� ai. Lặng lẽ, t�i tuột người xuống v�ng đi đến b�n họ t�m một chỗ ngồi. Thấy b�ng d�ng t�i, Thạch T. n�i như reo:

- Em tưởng anh mệt q�a n�n ngủ lu�n rồi chớ.

T�i gật đầu ch�o mọi người, r�t bao thuốc l� ra mời họ h�t, v� n�i vu vơ:

- Muỗi qu� h�!

-- (Viet_Nam@Qu�-Hương.govt), November 12, 2004.

Response to ÐÊM CAO MIÊN

Đoạn Kết :

_____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ ___________________________________

R� r�ng l� kh�ng ai quan t�m đến chuyện "vu vơ" đ�. Mọi cặp mắt đều d�n chặt v�o bao thuốc l� Winston đang chuyền qua tay từng người. Thạch T. chỉ v�o t�i, v� n�i với mọi người như một lời giới thiệu. Mắt họ c�ng l�c đều mở tr�n xoe, kinh ngạc. T�i nh�n Thạch T. d� hỏi. Anh cười th�ch th� n�i:

- Em n�i anh từ Mỹ tới đ�y.

Giọng Thạch T. h�nh diện như thể anh vừa tuy�n bố với một đ�m đ�ng hiếu kỳ rằng t�i l� bạn th�n của anh, v� t�i vừa đến từ...Hỏa Tinh! Sau đ�, anh �n cần giới thiệu từng người:

- Thằng n�y l� thằng ch�u. N� đi b�n �ng Sonn San. Em mới gặp lại n� chiều nay th�i.

- Ch�o em.

Người ch�u của Thạch T. lắc đầu cười bẽn lẽn khiến anh lại vội v�ng giải th�ch:

- N� đẻ b�n Mi�n m�, kh�ng biết n�i tiếng Việt đ�u. M� n� mới biết. C�n mấy đứa n�y l� bạn n�. Ở chung một chỗ Siemriep với nhau hết. Thằng n�y th� đi l�nh cho Heng Samrin, mới đ�o ngũ thức th�.

Người thứ hai vừa được giới thiệu nh�n t�i với đ�i mắt hơi nghi ngại. Anh nghi�m trang hỏi Thạch T. c� phải t�i l�m việc cho CIA kh�ng? T�i lắc đầu cười khổ, trong l�c Thạch T. vẫn vui vẻ liếng thoắng giới thiệu tiếp:

- C�n thằng n�y th� ở b�n Khmer đỏ. Cũng d�o ngũ lu�n.

T�i su�t nhẩy nhổm người l�n như kẻ bất ngờ bị đạp đinh. Cuốn phim "The Killing Field" bỗng quay lại thật lẹ trong đầu. H�nh ảnh bộ đội Khmer Rouge �o quần đen b� s�t, ống quần tay �o xắn cao, ch�n đi d�p r�u, khăn rằn quấn k�n đầu, mặt đằng đằng s�t kh�, tay lăm lăm AK 47, sẵn s�ng chỉa s�ng v�o mặt bất cứ ai v�...b�p c� c�i bộp!

T�i mở mắt thật lớn nh�n,tho�ng một ch�t ngỡ ng�ng v� khu�n mặt chất ph�c v� hồn nhi�n của người đối diện. C�ng l�c, em nh�n lại t�i với nụ cười thật hiền l�nh v� ng�y thơ. Cuộn phim trong đầu t�i chợt tắt. Qua nụ cười của em, t�i chỉ thấy l� sao da em đen qu� m� răng em trắng q�a, thế th�i.

�n hận v� những th�nh kiến của m�nh, t�i vội xiết chặt lấy tay em. T�i muốn "�m thầm" gửi đến em một lời xin lỗi đ� m�. Em c�n qu� trẻ để c� thể tham dự v�o thảm kịch t�n s�t xẩy ra tr�n qu� hương m�nh đ� hơn mười năm qua.

Ch�ng ta đang sống trong một thế giới m� thi�n hạ sẵn s�ng d�n nh�n hiệu l�n tr�n của nhau. Thực sự những người đang ngồi trước mặt t�i đ�u c� d�nh d�ng, can dự g� đến quyền lợi của đảng ph�i n�y hay lực lượng nọ ở Cao Mi�n đ�u. Tự nhi�n người ta chia phe, trưng bảng hiệu, may cờ, vẽ v�ng...rồi bắt �p c�c em phải đứng v�o phe n�y hay phe nọ để cầm s�ng giết nhau.

T�nh trạng ở qu� hương t�i cũng chả kh�c g�. Ngồi cạnh t�i đ�m nay l� Bằng, l� Thu, l� Ho�ng Hải, l� Quốc...những người trẻ Việt Nam m� t�i đ� quen n�n Thạch T. kh�ng cần giới thiệu. Chỉ mới c�ch đ�y một hoặc hai năm th�i c�c em đều c�n c� t�n gọi l� bộ đội Việt Nam, một đạo qu�n c� tiếng l� hung h�n v� ngu xuẩn của thế kỷ n�y. V� mới chỉ c�ch đ�y chừng hai tuần th�i, t�i c�n nghĩ đến c�c em với �t nhiều th�nh kiến. T�i qu�n bẵng đi một điều giản dị l� c�c em đ�u c� quyền lựa chọn "kh�ng" l� bộ đội cộng sản.

Chợt nhớ ra một điều quan trọng kh�c, t�i vội hỏi trống kh�ng:

- Ở đ�y c� ai đi l�nh cho �ng Ho�ng Sihanouk kh�ng?

- Kh�ng.

Vậy chỉ thiếu c� một nh�n vật nữa th�i l� đ�m nay t�i đ� gặp đủ tất cả "đại diện" của những phe đang l�m chiến ở Cam bốt rồi: Khmer �ỏ, Heng Samrin, Son Sann, v� Sihanouk. Tất nhi�n l� t�i muốn nghe chuyện của họ. Qua sự th�ng dịch của Thạch T., t�i hỏi người bạn nhỏ bỏ về từ ph�a Heng Samrin trước:

- Em ở với Heng Samrin bao l�u rồi?

- Gần ba năm, từ hồi 1985 lận.

- Sao bỏ đi?

- Người Cam bốt kh�ng th�ch ở với Heng Samrin đ�u. N� l� "tay sai" của Việt Nam m�.

- C�n em, sao kh�ng ở với Pol Pot v� Ieng Sari nữa?

- Cực lắm, chịu kh�ng nổi.

- Rồi hai em c� t�nh ở lại đ�y đầu qu�n b�n Son Sann kh�ng?

- Kh�ng, b�n Son Sann kh�ng c� mạnh đ�u. Ở với ổng cũng kh� sống lắm. Chắc tụi tui rủ thằng n�y (chỉ người ch�u Thạch T. thuộc lực lượng Son Sann) đi v� Site II tị nạn lu�n.

- Mấy em t�nh đi Mỹ hả?

- Nghe n�i kh�ng cho đi Mỹ nữa đ�u. Kh�ng được đi nước n�o hết. N� nhốt lu�n m�.

- Vậy v� đ� l�m chi?

- Chớ ở ngo�i n�y dễ chết qu� m� kh�ng c� ăn nữa.

- Mấy em c� biết l� Việt Cộng đ� r�t qu�n kh�ng?

- Biết chớ nhưng ăn thua g�. N� c�n cả đống m�.

- Nếu kh�ng c� bộ đội Việt Cộng th� l�nh Son Sann v� l�nh Sihanouk đ�nh được Heng Samrin kh�ng?

- Tụi tui kh�ng biết đ�u. Son Sann v� Sihanouk cũng kh�ng c� thuận nhau đ�u.

- L�nh Heng Samrin đ�nh giặc giỏi kh�ng?

- Kh�ng giỏi đ�u. Tụi n� nhờ c� Việt Cộng mới mạnh th�i.

- Sao Khmer �ỏ lại đ�nh giặc giỏi như vậy?

- Cũng kh�ng giỏi đ�u. Tụi n� nhờ c� nhiều s�ng đạn th�i.

- Nếu b�y giờ được tự do lựa chọn th� mấy em l�m g�?

- Tụi tui trở về Biển Hồ đ�nh c� nu�i mẹ, nu�i cha.

- Lấy vợ nữa chớ?

- C�i đ� phải c� cha mẹ đi n�i con g�i n� mới chịu.

- C�n kh�ng về được th� sao?

- Cũng chưa biết t�nh sao nữa?

T�i cố n�n một tiếng thở d�i v� kh�ng dưng m� thấy mắt m�nh cay. Ngọn nến t�n dần. �nh lửa nhỏ nhoi đột nhi�n h�a m�u đỏ sậm, rồi biến th�nh lập l�e xanh l�t khiến khu�n mặt mọi mgười tr�ng đều c� vẻ ma qu�i.

T�i nghe tiếng Quốc nhắc Ho�ng Hải lục ba l� t�m nến, rồi tiếng n�i ng�i ngủ của anh c�n bộ:

- Th�i ngủ đi mấy �ng. Ai g�c th� lo canh g�c đ�ng ho�ng, c�n lại th� ngủ đi. Mai đi "h�c" lắm chứ kh�ng phải chơi đ�u.

Ngọn nến tắt hẳn. ��m đen thui. C�ng l�c l� tiếng đại ph�o ầm � ở xa xa. Trong b�ng tối, em nhỏ về từ ph�a Khmer �ỏ chợt nắm nhẹ lấy tay t�i v� n�i một điều g� đ� nghe rất �n cần. Thạch T. cười nhỏ dịch lại:

- N� biểu anh đừng c� sợ. Ph�o bắn ở xa lắm.

Nếu n�i được ng�n ngữ của em, t�i sẽ trả lời l� "t�i kh�ng sợ g� hết, chỉ buồn th�i."

Lẫn trong tiếng ph�o, t�i chợt nghe tiếng g� g�y s�ng. Chắc mới canh một. C�n l�u, l�u lắm trời mới s�ng, v� kh�ng c� g� hứa hẹn l� ng�y mai cuộc đời sẽ dễ thở hơn cho bất cứ ai nơi v�ng đất bất hạnh n�y.

Tưởng Năng Tiến.

--------------------------------------------------------------------- ----------- Bi�n Giới Diễn

-- (Viet_Nam@Qu�-Hương.govt), November 12, 2004.